Toerisme is een economische sector van belang, waarin creatieve ondernemers groei en tewerkstelling genereren. Maar dringen we door tot de kern, dan is toerisme in essentie een sociaal gebeuren. Toerisme draait om contacten tussen mensen, zegt Luc Gobin, verantwoordelijk voor de Europese uitbouw van sociaal toerisme binnen ISTO, de Internationale Organisatie voor Sociaal Toerisme. ‘Toerisme biedt ons kansen tot ontmoeting met anderen. Dat is belangrijk, omdat we de ander- die vaak heel anders leeft, denkt en handelt dan wij – zonder oordeel leren zien en waarderen.’ Daardoor biedt toerisme vandaag de dag een belangrijke maatschappelijke meerwaarde, vindt Luc. ‘Want we zijn niet veraf van een samenleving waarin we elkaar niet meer verstaan.’

We moeten toerisme niet gelijkschakelen met luxe, veraf en onbereikbaar voor vele mensen. Want dat is het in de kern hoegenaamd niet, vindt Luc. 

"Toerisme is een manier om je geest open te zetten voor wat anders is dan je gewend bent, voor mensen die anders leven, anders denken en andere dingen doen dat jij." - Luc Gobin 

Zonder die confrontatie met wat buiten je comfortzone ligt, wordt het makkelijk om een oordeel te hebben over anderen. Dat leidt dan makkelijk tot de conclusie dat de ander – die je niet kent – verkeerd is. En precies daarin broeit een populistische en negatieve kijk op het leven.’

Grootsheid aanschouwen, nietigheid ervaren

Je overgeven aan de nieuwe en onbekende ervaringen –zelfs dichtbij huis - verandert je beeld van jezelf, van de wereld, van je eigen plek in de wereld. Luc: ‘Ik groeide op in Oostende. Toen ik kind was, betekende vakantie voor mij naar het strand gaan. Ik herinner me nog levendig dat ik op het strand lag, naar de wolken keek en het zand tussen mijn vingers voelde. Tussen de grootsheid van de wolken, het minuscule van het zand en het samenzijn met vakantievriendjes kwam ik tot mezelf. 

Op mijn negentiende maakte ik een zonsverduistering mee in Kenia. Zes minuten lang aanschouwde ik een immens kosmisch gebeuren waarop de hele natuur intens reageert. Het was de eerste keer dat ik op een ander continent was. In de natuur en in het contact met de mensen heb ik ervaren dat onze omgeving – de natuur, de planeet, de kosmos, onbevattelijk groter is dan wijzelf.’

Hoe belangrijk het is te waarderen wat anders is

‘Die reis naar Kenia was een heel belangrijk moment in mijn leven. In Afrika is het leven anders. De mensen redeneren er anders en zijn er vaak gelukkig met iets dat in westerse ogen weinig voorstelt. Dat, en het overweldigende van de natuur, hebben mijn horizon op jonge leeftijd opengezet voor nieuwe ervaringen.

Nu de kinderen volwassen zijn, maken mijn vrouw en ik elk jaar een verre reis. We bezochten onder meer Rwanda, Iran, Ethiopië: regio’s waar conflicten broeien die wij met onze Europese geest maar moeilijk kunnen begrijpen. Het contact met de mensen is vaak confronterend en daardoor verrijkend. Je leert er dat er voor bepaalde spanningen geen makkelijke oplossingen zijn. Dat je gewoon niet alles kunt oplossen. En dat het ontzettend belangrijk is dat mensen elkaar leren waarderen in hun anders zijn.’

Emotionele en morele bouwstenen

Het is die ontmoeting met een omgeving, met mensen en met denkwijzen die verschillen van de onze die bijdraagt aan respect, vertrouwen en een dieper besef van menswaardigheid, vindt Luc. Maar het zit ‘m ook in kleine dingen. Als je af en toe je eigen huis en woonomgeving achter je laat en naar een andere omgeving trekt, dan verlaat je ook je comfortzone. ‘In een omgeving waarmee je niet vertrouwd bent zie en beleef je andere dingen.'

"Weg van huis gaan is routines achterlaten en de dingen een keer anders doen. Die nieuwe ervaringen zijn emotionele en morele bouwstenen die je meeneemt naar huis."

Herontdekken wat waardevol is en dat in je leven integreren

Op die manier draagt toerisme bij aan waardig leven, vindt Luc. ‘We leven in een maatschappij waar je altijd maar moet presteren. Even gas terugnemen en daardoor herontdekken wat van waarde is: dat biedt ons positiviteit en vertrouwen voor de toekomst. Het zijn vaak kleine dingen, zoals het voornemen om het wat rustiger aan te doen. Soms lukt dat, soms verdwijnt dat ook weer. Wat je er in je eigen leven uiteindelijk mee doet, is jouw verantwoordelijkheid.’

In gesprek met

Luc Gobin werkt voor ISTO, de internationale organisatie voor sociaal toerisme. Luc is bij ISTO verantwoordelijk om sociaal toerisme binnen Europa verder uit te bouwen. Hij onderhoudt contacten op niveau van het Europees beleid en wil daar als aanspreekpunt fungeren om toerisme in het algemeen en sociaal toerisme in het bijzonder op de Europese agenda te houden.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

‘Af en toe heb ik een time-out nodig. Dan focus ik me op rust en therapie, om nadien weer met extra energie in het drukke leven van mijn gezin te kunnen staan.’ Hilde Gyselinck (46) heeft secundair progressieve multiple sclerose, een chronische ziekte die het centraal zenuwstelsel aantast. Hilde doet beroep op hulp van thuiszorg en persoonlijk assistenten. Ze krijgt kinesitherapie aan huis. Enkele keren per jaar gunt ze zichzelf een intense periode van rust. Daarvoor trekt ze liefst van al naar de Koninklijke Villa, een zorghotel aan zee. ‘Omkaderd en in een sfeer van vakantie tot rust komen, het zou een vanzelfsprekend recht moeten zijn voor langdurig zieke mensen’, zegt Hilde. ‘Maar omwille van het financiële plaatje houden de meesten van ons het bij een regelmatige herstelperiode in het ziekenhuis of ambulante revalidatie. Als samenleving moeten we ons afvragen hoe we de helende kracht van vakantie meer binnen bereik van chronisch zieke mensen kunnen brengen.’

Chronische patiënten hebben af en toe wat tijd nodig waarin extra rust, zorg en therapie hen weer aansterken. De meeste mensen gaan daarvoor een poosje naar een revalidatiecentrum, het ziekenhuis of doen beroep op intense thuiszorg.

Hilde: ‘Maar revalidatiecentra geven voorrang aan patiënten waar nog progressie kan gemaakt worden. Thuis, middenin een druk gezinsleven en de zorgen van elke dag, is fysiek en psychisch tot rust komen best moeilijk. In een ziekenhuis rust vinden? Dat ervaar ik als quasi onmogelijk. Als patiënt onderga je opeenvolgende zorghandelingen. Die procedures vertrekken niet vanuit de behoeften van de patiënt maar vanuit de organiseerbaarheid van de zorg in de context van een ziekenhuis.  Opstaan, wassen, temperatuur meten, medicatie, doktersbezoek, maaltijden, therapie: alles verloopt er volgens principes van een efficiënte organisatie van het geheel. Ik begrijp hun werkwijze maar die aanpak sluit niet aan bij wat ik als patiënt nodig heb om tot rust te komen.’

Vakantie is rust vinden

Hilde zocht naar een andere manier om van de helende kracht van regelmatige rustperiodes te genieten.  Ze trekt met vakantie naar gezondheidscentrum Koninklijke Villa in Oostende. Daar krijgt ze dagelijks intensieve therapie op maat, vindt ze rust en ontspanning en kan ze vertrouwen op professionele omkadering door verpleging en zorgkundigen.

"De zorgvakantie vertrekt bij mijn behoeften, niet ingegeven door een vast systeem van zorghandelingen dat van buitenaf wordt opgelegd" - Hilde

Hilde: ‘In de Villa staat mijn rust centraal. Maaltijden, therapie, doksterbezoek wordt georganiseerd rondom wat ik nodig heb. Die benadering vertrekt dus bij mijn behoeften, niet ingegeven door een vast systeem van zorghandelingen dat van buitenaf wordt opgelegd. Enkel medische handelingen die ik nodig heb, zijn aan de orde. De voortdurende onderbreking van mijn rust voor medische controles of behandelingen blijven mij – in tegenstelling tot in een ziekenhuis – bespaard.’

Betaalbaar?

Een verblijf in het zorghotel, inclusief omkadering en maaltijden, kost ongeveer 100 euro per dag. Mensen met een beperkt inkomen krijgen 30% korting indien ze hun verblijf - van maximum 14 dagen per jaar - boeken via het Steunpunt Vakantieparticipatie. De meeste ziekenfondsen voorzien een tegemoetkoming van 15 euro per verblijfsdag, voor een beperkt aantal dagen per jaar.

"Waarom zou ik me in een ziekenhuis vol cortisone laten stoppen terwijl ik veel beter word van een periode goed omkaderd rusten aan zee?"

Hilde: ‘Het komt erop neer dat een verblijf in een zorghotel voor de patiënt duurder is dan een ziekenhuisverblijf. Dat maakt dat veel chronisch zieke mensen uiteindelijk kiezen voor het ziekenhuis. ‘Dan ben ik er even tussenuit, krijg ik zorg, en met medicatie en beperkte therapie en ben ik na een week ook opgepept’, is de redenering. Maar waarom zou ik in een ziekenhuis gaan liggen en me vol cortisone laten stoppen terwijl ik veel beter word van een periode goed omkaderd rusten aan zee? Rust is een voorwaarde om nadien weer vooruit te geraken. Dat zou binnen de mogelijkheden van veel meer mensen moeten komen. Het is belangrijk dat we als samenleving uitzoeken hoe dat voor zieke mensen betaalbaar kan worden. Het zou trouwens flinke besparingen in de ziektekosten kunnen tot gevolg hebben, want een verblijf in het ziekenhuis kost de maatschappij uiteindelijk een veelvoud.’

Gekend?

Niet alleen aan betaalbaarheid kan creatief gesleuteld worden, vindt Hilde. Ook de bekendheid van deze alternatieve zorgformules mag nog groeien.

Hilde: ‘Ik kwam bij de Villa terecht na een tip van een arts van het BZIO in Oostende. De weg naar het BZIO vond ik omdat ik zocht naar hoe ik vakantie voor mijn gezin kon combineren met rust en therapie voor mezelf. Die mogelijkheden worden je niet zomaar gepresenteerd, je moet er echt naar op zoek gaan. Naar mijn aanvoelen zijn er nog te weinig artsen en maatschappelijk werkers die stil staan bij de helende kracht van medisch en therapeutisch goed omkaderde vakanties. De meeste welzijnswerkers kennen die mogelijkheden onvoldoende. Daar zou echt verandering in moeten komen.’

Begeleiding bij de voorbereiding

Naast sleutelen aan betaalbaarheid en bekendheid, is nog een derde aspect van belang, vindt Hilde: begeleiding in het proces van kiezen en voorbereiden van een herstelvakantie.

Hilde: ‘Wie voor het eerst de stap zet naar een medisch en therapeutisch omkaderde vakantie, komt voor een heleboel vragen en onzekerheden te staan. Hoe ga ik mijn tijd invullen? Hoe bereid ik me erop voor? Wat moet ik allemaal regelen? Wat als het tegenvalt? Gaat de zorg wel zijn wat ik nodig heb? Hoe gaan andere mensen mij bekijken? Ga ik de anderen niet tot last zijn? De ene persoon vindt het niet onoverkomelijk om met zoveel vragen om te gaan, voor een ander kan dat net de reden zijn om de sprong niet te wagen. En dat is jammer. Ik denk dat daar nog een belangrijke taak voor het brede veld van het welzijnswerk is weggelegd.’

In gesprek met

Hilde Gyselinck (46) woont in Zwijndrecht, is alleenstaande pleegmoeder van drie kinderen, lid in de werkgroep vakanties van Samana (het vroegere Ziekenzorg) en gepassioneerd pleitbezorgster voor de helende kracht van vakantie voor zieke mensen. Als vrijwilliger begeleidde ze jarenlang vakanties bij Ziekenzorg en Jeugd en Gezondheid (nu Kazou). In 2008 kreeg Hilde de diagnose van secundair progressieve multiple sclerose.

Hilde is maatschappelijk werker. Ze werkte bij het OCMW en later bij het Zorgbedrijf Antwerpen, eerst als wijkmaatschappelijk werker, vervolgens op de dienst schuldbemiddeling en dan als dienstencentrumleidster.  Haar werk heeft ze omwille van haar voortschrijdende ziekte noodgedwongen stopgezet.

Vier keer per jaar zoekt Hilde rust en herstel aan zee. In de zomervakantie gaat ze met haar gezin naar Vayamundo in Oostende en combineert ze vakantie met therapie in het naastgelegen revalidatiecentrum BZIO. Omdat ze meer nood heeft aan therapie en rust kiest ze daarnaast drie keer per jaar voor een verblijf van tien dagen tot een maand in zorghotel de Koninklijke Villa. 

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

Julienne Bos, Jenneke voor de vrienden, moet elke twee dagen naar de nierdialyse. Vakantie lijkt dan - op 't eerste gezicht – haast onmogelijk. Tenzij je creatief bent natuurlijk, en hulp durft vragen. 'Want ziekenhuizen zijn overal’ zegt Jenneke.

Of de vakantie nu richting onze Belgische kust of zelfs naar Spanje gaat: overal is wel een dialysecentrum in de buurt. ‘Durven, dat is alles wat nodig is’, zegt Jenneke. De stap zetten, afspraken maken en je dan gewoon smijten in het onbekende. En, zegt ze nog: ‘Die dialyse op vakantie, in een ander ziekenhuis, dat voelt eigenlijk ook wel als verlof voor mij.’

Videoverhaal

Jenneke bracht haar verhaal onder woorden en zocht passende beelden uit. Ze hoopt dat haar getuigenis anderen inspireert om voorbij hun grenzen te durven denken. Want vakantie is nodig, voor iedereen.

_{Over de videoverhalen
Jenneke ging samen met Hilde, Fanny, Claudine, Dirk, Rita, Carine, Marleen en Patrick in op de uitnodiging van Vakantieparticipatie om hun vakantie-ervaringen te vertellen via een ‘digital story’. Lees hier meer over de workshop. In hun persoonlijk videoverhaal vertellen ze met eigen stem wat vakantie voor hen betekent. De videoverhalen delen we in de loop van de komende weken op www.iedereenverdientvakantie.be en via het Youtube-kanaal van Steunpunt Vakantieparticipatie, Toerisme Vlaanderen.}

_{Bekijk alvast:
‘Vakantiegangers doen oproep aan hulpverleners en beleid’}

In gesprek met

Julienne Bos, Jenneke voor de vrienden woont in Hasselt. Ze is actief in De Brug, de Hasseltse vereniging waar armen het woord nemen. Julienne is nierpatiënt en gepassioneerd door reizen met de vrienden van De Brug.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

Waren er nu 450 of 475 mensen op het Forum 2016? Bij Vakantieparticipatie raakten ze de tel kwijt. Véél volk. Da’s zeker. En véél moed. Dit Forum werd gemaakt door mensen die deskundig zijn door ervaring. Door mensen die weten wat armoede betekent, welke uitdagingen leven met een beperking inhoudt. Door mensen die zichzelf overstegen. Zij brachten hun verhaal voor duizend ogen en oren in de sfeervolle, stampvolle congresruimte van Planckendaal. De magie van échte verhalen, verteld door moedige mensen. Mensen die aangrijpend pleitten voor het recht op vakantie. Het herhaalde applaus was grandioos verdiend.

Honderden verhalen

Editie 2016 van het Forum Vakantieparticipatie was – meer dan ooit – van iedereen. Meer dan driehonderd mensen participeerden in de maanden voorafgaand aan het forum aan workshops en babbels. Via dans, theater, video, boetseren, vertellen, spelen en poëzie drukten ze uit wat vakantie voor hen betekent. Ze gaven taal, beeld en klank aan hoe vakantie een steen verlegt in de stroom van hun bestaan. Hoe dat ging, kan je in deze clip zien:

Eén groot verhaal

En dan, op 15 december 2016, de  dag waarnaar zoveel mensen uitkeken, kwamen die verhalen samen. Druppel na druppel vormde zich een rivier van betekenis. Herinnerden we ons weer waarom vakantie zo’n zegen is. Hoe mensen groeien doorheen vakantie. Dat we bergen bedwingen tijdens vakantie, en niet alleen letterlijk. Dat we elkaar waarderen en zetjes geven voor, tijdens en na vakantie. Dat we ons op kamp even kunnen afschermen – als achter een kleurrijk geweven schild – van de buitenwereld. Dat we zorg en genezing vinden in de handen van zorgzame vakantiemakers. Dat we het heerlijk vinden om onze voeten te mogen volgen. Dat we rust en stilte herontdekken en leren waarderen.  Vakantie is voor iedereen anders, want iedereen is uniek.

Maak het mogelijk voor elkaar

Wat we ook hoorden was dit: als je in de miserie zit, is het van enorme waarde dat iemand je even helpt om wat rust te vinden. We hoorden het van moedige mensen. Het klonk als een rode draad doorheen hun persoonlijke, kwetsbare getuigenissen.

Iemand die zonder eigenbelang een zetje geeft om er even op uit te kunnen. Iemand die gauw een verblijf helpt regelen, een leuke tip geeft. Iemand die je uitnodigt om erbij te komen, je op de bus helpt, je gerust stelt. Iemand die je voor het eerst mee op kamp neemt, met je danst, naar je verhaal luistert. Iemand die de deur voor je openhoudt, je met rolstoel en al naar de zee duwt. Iemand die het licht in je ogen opmerkt. Iemand die je vastpakt en zegt dat je graag gezien wordt. Da’s allemaal vakantie!

We zoeken de weg naar je hart

Het Forum leverde een schat aan verhalen op. Verhalen van échte mensen, over échte belevenissen. Verhalen van zorgen, genieten, zwerven en spelen. Van uitrusten, durven, doorzetten en steunen. Verhalen van alleen. Verhalen van samen. Verhalen van mensen die kracht vinden tijdens vakantie.  Ze zijn ingeblikt in getuigenissen, gedichten, een theaterstuk, in filmpjes en videogetuigenissen. Niet om in de kast te liggen of te verstoppen achter digitale muren met paswoorden, wel om te delen met de wereld. Druppelsgewijs. Zodat elk verhaal in een vakantietempo de weg naar je hart kan vinden. Opdat ze je mogen inspireren om jezelf en andere mensen vakantie te gunnen. Kijk dus mee uit naar 2017, een jaar waarin we de schat met je delen.

Dankbaar!

Ach kom. We kunnen het toch niet allemaal tot volgend jaar bewaren zeg je? Goed, goed. We geven je al één parel cadeau. Een gedicht, ter plaatse gecomponeerd door forumdichter Jan Somers. Een dankbare afsluiter van het Forum 2016 en meteen ook een wens voor een nieuw vakantiejaar 2017.

Dankbaar!

Dankbaar!
Dankbaar gebruik maken
van gesprokkelde woorden,
verkapte zinnen,

sprakeloze witregels,
dansende voeten
gesleept vanuit het vakantiebos.
Een bos voor bijna iedereen.

Zorgvuldig participatief
stapelen, herstapelen, verbinden
verhalen zich in en rondom ons heen.
Zet ook jouw pan op het vakantievuur.

Vakantie brengt jou
maar ook mij
terug op verhaal.
Een dankbaar verhaal.

Jan Somers
Forum dichter 2016

Fotografie: Robert Boons & Jan Somers

In gesprek met

Elk jaar ontmoeten vakantiegangers, sociale organisaties en vakantiemakers elkaar tijdens het Forum Vakantieparticipatie.  De editie 2016 is nèt achter de rug. Op 15 december dompelden meer dan 450 mensen zich onder in oprechte verhalen van wat vakantie met mensen doet. We deelden de wens om volgend jaar voor nog meer mensen vakantie mogelijk te maken.  

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.