Vakantie en vrijetijdsbeleving zijn basisrechten. Al zit ons diepgewortelde arbeidsethos dat recht nogal eens in de weg. Ook bij mensen in armoede. Niet zelden vinden ze dat ze die uitstap of vakantie niet waard zijn, omdat ze er niet hebben voor 'gewerkt'. De Vlaamse Rap op Stap kantoren willen daar verandering in brengen. ‘Als we die overtuiging kunnen ombuigen, hebben we een enorme stap voorwaarts gezet.’ Dat zeiden ze onlangs tijdens een ‘Straffe Koffie’: een ontmoeting tussen veertig mensen die vrijwillig of professioneel werken om het recht op vakantie om te zetten in de praktijk.

‘Arbeid adelt’, en ‘eerst werken, dan pas uitgaan’: wie van ons kreeg die boodschappen niet van kindsaf mee? Het zit diep. We zijn een hardwerkend volk. We gunnen ons – en anderen – pas rust na werk, plezier na ernst, ontspanning na inspanning. Inspanning en ernst koppelen we aan studeren en werken. Bij ‘werk’ denken we aan een (betaalde) baan en veel minder aan de energie die het vraagt om overeind te blijven in een moeilijke privé-situatie.

“Plezier na ernst. Rust na werk. Ontspanning na inspanning. Die arbeidsethos leidt tot schuldgevoelens die niet rechtvaardig zijn.”

Mensen in armoede maken die koppeling met werk ook, vaak erg rigoureus en streng voor zichzelf. Hun realiteit er vaak eentje waarin betaalde arbeid ontbreekt en wonderen moeten gebeuren met een budget wat amper toereikend is. Alleen al de sluimerende behoefte aan een moment van vakantie leidt tot schuldgevoelens. ‘Die schuldgevoelens wegwerken is bijzonder belangrijk. Onze vrijwillige reisadviseurs doen dat trouwens al,’ zegt een coördinator van een Oost-Vlaams Rap op Stap kantoor.

Eropuit trekken verdient een plaats in ieders leven

‘We moeten er blijven naar streven dat op stap gaan een plaats verdient in het dagelijks leven van mensen in armoede’, vinden de Rap op Stap-medewerkers. Want veerkracht groeit net in de ervaring van de schone dingen van het leven. Kracht ontstaat wanneer mensen zich verbonden voelen met elkaar en met de wereld om hen heen. Energie om de moeilijke dingen in het leven aan te kunnen vinden we in momenten van ontspanning en samenzijn met anderen.

Vakantie is geen surplus. Het is een recht. Dat recht waarmaken lukt niet door overtuigen alleen. Het gaat om kansen creëren en mensen aanmoedigen die kansen te durven aanvaarden. Het gaat om het zoeken naar kanalen om mensen in armoede te bereiken. En net daarin zijn de Rap op Stap kantoren sterk. Niet in het minst omdat in de meeste Rap op Stap punten vrijwilligers actief zijn, die van weten wat armoede is omdat ze het aan hun eigen lijf ondervinden.

Vrijwilligers maken mogelijk wat anders onmogelijk blijft

‘Die ervaringsdeskundigheid en kenmerkende motivatie hebben we hard nodig’, zegt de coördinator van een West-Vlaams Sociaal Huis. ‘Vrijwilligers gaan door waar professionals grenzen trekken. Vrijwilligers zijn vaker bereid om een weekend vrij te maken om met een groep op stap te trekken. Hun enthousiasme om samen met iemand een eerste keer op uitstap te gaan maakt mogelijk wat anders onmogelijk zou blijven. Als zij de boer opgaan naar mensen in armoede, gaat daar veel overtuigingskracht van uit. Hun verhalen liggen dicht bij de belevingswereld van de mensen die we willen prikkelen om vakantie en vrijetijd te beleven.’

“We hebben de ervaringsdeskundigheid en sterke motivatie van vrijwilligers hard nodig” – een professional.

Dat er veel vrijwilligers klaar staan om die handschoen op te nemen, mag duidelijk zijn. Ze hebben een pak ideeën om hun bijdrage nog te versterken. Ze willen vakantie op de radar van mensen in armoede brengen. Met een Rap op Stap bus of bakfiets. Met vertelavonden rond vakantie. Door samen te werken met verenigingen zoals de Mindermobielencentrales. Door een buddysysteem waardoor mensen in armoede vakantiegezelschap krijgen als ze dat nodig hebben. Door nauw samen te werken met de lokale diensten voor toerisme. Door vakantiekampen voor kinderen nog meer betaalbaar te maken. Door het lokale aanbod aan vrijetijdskansen toegankelijker te maken voor mensen met een beperkt budget. Door goede afspraken te maken met sociale organisaties, zodat er van enige concurrentiegevoelens tussen vakantie-initiatieven geen sprake kan zijn.

Werken aan de grote mentaliteitsverandering

‘Mijn grote droom is dat we niet nodig zijn,’ zegt een vrijwilliger. Raak, en reden om nu te werken aan de grote mentaliteitsverandering. Want – we zeiden het al – vakantie en vrijetijdsbeleving zijn basisrechten. Elk schuldgevoel dat mensen in armoede weerhoudt van dat recht moet resoluut de wereld uit.

In gesprek met

Veertig vrijwilligers en professionals uit het netwerk van kleine sociale reisbureau's ontdekten de Vlaamse Ardennen, één van de vijf regio's van Oost-Vlaanderen. Ze zijn te gast van het provinciebestuur. Waarom? Omdat Oost-Vlaanderen zoveel moois te bieden heeft waar we nauwelijks weet van hebben. Stuk voor stuk pareltjes die van een vakantie of daguitstap in de regio een ontdekkingsreis maken.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.