‘Als er één ding is dat de maatschappij kan genezen, dan is het de sociale afstand verkleinen’, zegt Luc De Backer van de Gooikenshoeve in Evergem. De Gooikenshoeve biedt psychisch en maatschappelijk kwetsbare jongeren en jongvolwassenen een zinvolle dagbesteding op een kleinschalige zorgboerderij. Luc spreekt bewust over physical distancing (lichamelijk afstand houden) in de strijd tegen het coronavirus, en niet over social distancing (sociaal afstand houden). Met de jongvolwassenen houdt hij het liefst nauw contact, ook tijdens de coronapandemie en de maatregelen, ‘want je leeft sowieso mee met die jongeren hun leefwereld. Je moet er in de eerste plaats voor hen zijn.’

Verschillende jongeren en mensen om hen heen lieten Luc weten dat ze het niet meer uithielden. Ze smeekten hem om toch naar de Gooikenshoeve te mogen komen. Dus bekeek hij welke maatregelen en aanpassingen ze op de hoeve konden nemen, zodat enkele jongeren weer tweemaal per week kunnen komen meewerken. ‘Zo kunnen ze even ontsnappen aan hun situatie. Voor de meeste is het echt een verademing. Ze tellen af tot ze mogen komen.’ Nu kunnen ze ten minste weer aftellen.

Nestwarmte op de stilteboerderij

Aankomen op de Gooikenshoeve voelt als een eiland betreden, een eiland omringd door velden. Als een warm deken valt de stilte over me, en de hond rent me speels tegemoet.

‘Luister’, zegt Luc, ‘je hoort hier niets. Alleen de vogels.’  Ook de tractor horen we, bestuurd door zoon Charles. Samen startten ze een dik jaar geleden de Gooikenshoeve, waar ze de tuin en velden zorgzaam inrichtten, vele dieren houden en groenten en fruit telen. Elke weekdag kunnen jongeren meehelpen met de dieren verzorgen, de tuin inrichten en onderhouden en biologische groenten telen. Soms is er gewoon zijn al genoeg. Ze koken, eten en chillen samen, wassen samen af. De jongeren zitten vaak in een heel complexe situatie met psychische problemen, dakloosheid, problematische thuissituatie, armoede, verslaving, crimineel verleden… 

“Het zijn de meest tegenstrijdige figuren met een eigen moeilijke achtergrond, en toch zorgen ze voor elkaar, omdat de omgeving hen daartoe uitnodigt.”

Luc: ‘Ze hebben mij anders naar mijn leven en omgeving doen kijken. Het heeft mijn leven een totaal andere wending gegeven, één die me veel meer voldoening geeft. Dat die jongeren me nog elke dag meenemen in hun leefwereld, is zo’n verrijking voor me.’
Luc, geen geschoolde therapeut, voelt zich een mix van boer, broer en vader voor de gasten. Gewoon een mens, een gelijkwaardige mens. ‘Het effect van de natuur, de stilte, het samen genieten van het buiten werken primeert hier. Samen met de nestwarmte. Het is zo belangrijk dat we die hier kunnen bieden, en dat we betrokken zijn bij hun levens. Dat is zo essentieel.’

Een bont gezelschap dat vreedzaam samenleeft

Met armen vol hooi neemt Luc me mee naar de eerste weide. Een paard, een pony, vier ezels en een ram grazen er samen. Twee kippen en hond Otis vervoegen het bont gezelschap, dat vreedzaam samenleeft, een eigen hiërarchie ontwikkelde en allianties sluit. ‘De kippen waren eerst met zes, maar vier kippen werden door een vos gedood. De overgebleven kippen komen van ver, maar hebben het vossentrauma intussen verteerd en paraderen vrolijk over het erf. Op een dag had de hond één van de kippen in zijn muil. Ik hield mijn hart vast, na die ervaring met de vos, maar Otis liet de kip weer los en zij trippelde weer verder alsof er niets was gebeurd. Otis wil gewoon met elk ander dier op de boerderij spelen en doet dat met zachtheid en respect. Hij zit hier dus helemaal op zijn plaats,’ lacht Luc.

Het mysterieuze huisje dat wat verder tussen de bomen staat, blijkt een gezellig luxueus kippenhok dat ze onlangs bouwden, met een met zorg geweven omheining. Ook de kippen krijgen hier respect en nestwarmte.

“Hij vertelde me hoe hem dat geraakt had, dat dat meisje hem had gemist, dat het voor het eerst was in 21 jaar dat iemand hem had gemist.”

Er zijn treffende gelijkenissen tussen de dieren en de jongeren die hier komen en elkaar hier ontmoeten. ‘Ik zie hen hier tot bloei komen en stappen zetten. Niet altijd, maar wel vaak. Het zijn de meest tegenstrijdige figuren met een eigen moeilijke achtergrond, en toch zorgen ze voor elkaar, omdat de omgeving hen daartoe uitnodigt. Velen houden ook contact met elkaar en zoeken elkaar op buiten de Gooikenshoeve. Zo was een gast, die al een hele periode kwam, ineens een tijdje vermist. Nadien kwam hij terug en zei één van de meisjes hem dat ze blij was dat hij terug was en dat ze ermee had ingezeten toen hij vermist was. Later vertelde hij me hoe hem dat geraakt had, dat dat meisje hem gemist had, dat het voor het eerst was in 21 jaar dat iemand hem had gemist. Ongelooflijk toch.’

In de ogen van een beest

‘Eén van de meisjes die al een hele tijd komt, is Eva. Na traumatische gebeurtenissen en een achttal jaar strijden in psychiatrische instellingen, is haar vraag tot euthanasie voor psychisch lijden onlangs goedgekeurd. Er resten nu nog een drietal maanden. Dat is heel heftig. Ze komt graag naar hier. Het is het enige moment dat ze tot rust komt, enigszins kan genieten. Ze heeft een beter contact met de dieren dan wie ook. Paarden en ezels zijn zo’n gevoelige dieren. Ze voelde zich ook heel trots toen er lammetjes werden geboren.’

‘Mensen kunnen jarenlang behandeld worden door psychiaters en psychologen, maar uiteindelijk fundamenteel meer deugd hebben van in de ogen van een beest te kijken. Dat lijkt een simpele bewering. Het is ook veel te kort door de bocht. Wij merken wél dagelijks dat de intense omgang met dieren een immens effect heeft op het welzijn van psychisch kwetsbare mensen. Psychiatrische zorg is natuurlijk onmisbaar en heel professioneel, maar soms lijkt het alsof eenvoudige dingen worden vergeten. Verbondenheid met de natuur is zo’n fundamentele behoefte. Ik merk bij veel jongeren hoe vervreemd ze zijn van de natuur. Ze leven hier dan op, doen werk dat ze nooit eerder deden en zijn daar fier op. En ze doen zoveel ontdekkingen. Dat je patatten niet kan zaaien, of dat onkruid niet één plant is bijvoorbeeld.’

Niet om uit te houden

Toen de coronamaatregelen midden maart verscherpten, sloot de Gooikenshoeve. Dat was voor sommige jongeren een harde dobber. Luc: ‘Een stuk omkadering valt weg. En dat terwijl ze weer gaandeweg op het goede pad waren, maar nog niet sterk genoeg om het opeens alleen op zichzelf te redden.’ Vele jongeren contacteerden Luc: of ze toch niet konden komen, dat het niet om uit te houden was. Ze zeiden ook vaak dat ze zich zorgen maakten om één van de anderen. Sommigen gingen weer in hun armen snijden. Anderen werden terug aangetrokken tot vroeger delinquent gedrag, na reeds maanden met veel karakter op het goede spoor te blijven.

Aftellen om samen stront te rapen

‘Er kantelde iets bij mij, toen Eva me liet weten dat ze het niet meer volhield en vroeg of ze toch eens een halve dag op bezoek mocht komen. Dat moesten we haar toch ten minste kunnen aanbieden?’ Nadien wou Luc dat ook anderen terug konden komen. Dus werkten ze voorzorgen en maatregelen uit. Nu komen weer twee dagen per week een viertal mensen. ‘Ja, uiteindelijk zijn we ook een zorgvoorziening. Voor die jongeren maakt dat echt een aanzienlijk verschil. Ze kunnen even ontsnappen aan hun situatie. Het is een verademing. De jongeren tellen echt af tot ze weer kunnen komen.’ Achter Lucs rug breekt de ram voor de tweede keer uit de wei, op zoek naar malse verse blaadjes.

“Hij had er zoveel deugd van om met zijn dochter bij de beesten te zijn, om mee te beleven hoe ze ervan genoot. Dat kon je aan alles zien. En dat deed mij dan ook zo’n deugd!”

‘Ik was heel blij om hen weer te zien. Zij waren heel blij om Otis te zien. De hond is dan ook de hoofdtherapeut. We hebben stront in de wei geraapt en plantjes gepot. Iemand heeft het gras afgereden, anderen hebben patatten geplant.’ Samen koken doen ze nu even niet, en ze blijven altijd buiten. Ze houden voortdurend afstand, en de ontsmettingsgel staat klaar.

‘Eva bracht de dag vooral door op haar achterste in de wei, op haar gemak bij een ezeltje dat neerlag. Ze hadden zo’n mooi contact met elkaar. Ik had haar vader gezegd dat hij ook eens een dag kon blijven. Hij had er zoveel deugd van om met zijn dochter bij de beesten te zijn, om mee te beleven hoe ze ervan genoot. Dat kon je aan alles zien. En dat deed mij dan ook zo’n deugd!’

Chance delen

Luc lijkt een rustig mens, maar binnenkant en buitenkant kunnen niet meer botsen, zegt hij. Hij slaapt al 40 jaar slecht.  Hij is met alles bezig: de situatie van bepaalde jongeren, het zorgaanbod op de hoeve, vergunningen, financiële onafhankelijkheid opbouwen, partnerschappen met zorgactoren, de land- en tuinbouwperikelen, de vermarkting van de groenten, de maatschappelijke inbedding van de vzw, noem maar op.

“Als er één ding is dat onze maatschappij kan genezen, dan is het solidariteit, en de sociale afstand verkleinen. De menselijke en de financiële afstand.”

‘Ik heb het geluk gehad op te groeien in een warm en welgesteld gezin, verstand te hebben meegekregen en goed geld verdiend te hebben met mijn jobs. De plaats van je wiegje bepaalt een zeer groot deel van je leven. Ik heb alle reden om mijn chance te delen met mensen die dit allemaal niet hebben gehad. Dat is voor mij de essentie van solidariteit.’ Concreet is dat voor Luc: investeren in de Gooikenshoeve en er zijn voor de gasten.

‘Als er één ding is dat onze maatschappij kan genezen, dan is het solidariteit. De sociale afstand verkleinen. De menselijke en de financiële afstand. Vele mensen zijn zich er totaal niet van bewust hoe andere mensen leven, moéten leven. Dat is geen verwijt, maar wel echt een probleem! Daarbij geef ik direct toe dat ik ook pas door mijn welvaartsbubbel ben beginnen kijken door vrijwilligerswerk te doen. Door écht in contact te komen met maatschappelijk kwetsbare jongeren. Gaan winkelen met iemand die 37 euro per week heeft om eten te kopen, werkt ontnuchterend! Ze deden mij anders naar mijn leven en omgeving kijken. Het gaf mijn leven een totaal andere wending, één die me veel meer voldoening geeft. Dat die jongeren me nog elke dag meenemen in hun leefwereld, is zo’n verrijking voor me.’

Een meer solidaire samenleving en echte welvaart

Luc hoopt dat de solidariteit die er vandaag heerst, blijft en verder gaat. Hij hoopt dat deze crisis alarmbellen doet afgaan bij mensen met geld. Dat ze inzien dat de belachelijk grote kloof in maatschappelijk welzijn - en bij uitbreiding heel vaak psychisch welzijn - niet langer houdbaar is. Dat zij er zelf alle belang en voldoening kunnen bij hebben écht mee te werken aan een meer solidaire maatschappij. Hij hoopt ook dat er politiek iets fundamenteel verandert. Want hij vindt het bijzonder onrechtvaardig dat je -vanaf een bepaald punt- veel meer geld uit vermogen dan uit arbeid kan halen en dat belastingparadijzen grote vermogens beschermen. ‘Financiële solidariteit bereik je niet door een cheque uit te delen aan mensen met een tweede verblijf aan zee. Dat is zo’n slag in het gezicht van mensen die zoveel zouden kunnen doen met dat geld! Want echte welvaart zit toch in de mate dat je in staat bent om goed samen te leven en om de meer kwetsbaren te beschermen, niet?’

Foto's: Gooikenshoeve

In gesprek met

Luc De Backer werkte vroeger als directeur informatica bij een beursgenoteerd bedrijf en als zelfstandig consultant. Moegewerkt nam hij een pauze en ging, naast diverse andere vrijwilligerswerken, meewerken op de Kruiskenshoeve, waar hij in contact kwam met maatschappelijk kwetsbare jongeren. Het veranderde zijn blik op de jongeren, zijn omgeving en de wereld. Nadien besloot hij de Gooikenshoeve aan te kopen. Begin 2019 richtte hij de vzw Gooikenshoeve op en startte hij samen met zijn zoon Charles de zorgboerderij Gooikenshoeve in Evergem, voor jongeren en jongvolwassenen tussen 17 en 25 jaar. Na ongeveer een jaar werking zijn er 85 verschillende jongeren geweest, gemiddeld vier per dag. Deze capaciteit volstaat helemaal niet om op alle zorgvragen te kunnen ingaan.

Neergepend door

Els Hillaert leeft op van inspirerende verhalen horen en delen, invoelend luisteren, woorden die de kern raken, zorgzaam samenwerken en meewerken aan diepgaande verandering. Sinds maart 2020 is ze verhalenwever bij Iedereen Verdient Vakantie en ook als freelancer schrijft ze graag heldere en bezielde tekst en verhalen voor waarde.n.volle initiatieven.