In april 2019 stapten we voor het eerst binnen bij Rachel en Filip, initiatiefnemers van Welzijnsschakel 't Opstapje in Zelem, deelgemeente van Halen.* Wat enkele jaren voordien begon als een spontaan initiatief in de garage van hun eigen woning, was toen al uitgegroeid tot een doorgeefpunt, tweedehandswinkel, rap op stap punt en ontmoetingscafé. Minder dan twee jaar later streek 't Opstapje ook neer in Sint-Lambrechts-Herk (Hasselt). Het is nu voorjaar 2021. We leven al bijna een jaar met de sociale handrem op. Bij 't Opstapje beperken ze het aantal bezoekers aan de winkels en krijgen winkelaars een half uurtje om rond te kijken. Tijd voor een babbel is er amper. Het sociaal café ligt er noodgedwongen verlaten bij. Het Rap op Stap kantoor, dat het moet hebben van spontane ontmoetingen en zachtmoedige gesprekjes, wacht op betere tijden. In het hart van de pioniers groeit het verlangen om weer écht het verschil te kunnen maken in het leven van ‘hun’ mensen.

Rachel en Filip verhuisden van Halen naar Filips ouderlijke woonst in Sint-Lambrechts-Herk. Het grote winkelpand is tot in de nok volgestouwd met stapels bananendozen. Speelgoed, huisraad, kleding, schoenen - netjes volgens seizoen en maat gesorteerd - ligt hier klaar om in de winkel te belanden. Zes vrijwilligers en een stagiaire sociaal werk houden twee filialen van 't Opstapje aan het draaien. Ze leggen verbindingen met bewoners en organisaties in de buurt, sorteren tweedehandsspullen, richten de winkels in en houden hun oren open voor noden en kansen die bezoekers brengen.

“Ervaren wat je graag doet of waar je goed in bent, brengt frisse ruimte in je hoofd.”

’t Opstapje staat voor drie doelen. Eén: kansen scheppen om onder de mensen te komen. Twee: levensnoodzakelijke spullen bieden aan mensen en daardoor zorgen wegnemen. Drie: mensen prikkelen om nieuwe ervaringen op te doen en zichzelf te ontdekken en te waarderen. Filip: ‘Want mensen die in armoede of met een beperking leven, denken vaak dat ze niets kunnen. Als ze ervaren wat ze wel graag doen of waar ze goed in zijn, kunnen ze oude gedachtenpatronen loslaten en komt er frisse ruimte in hun hoofd.’

De vermoeidheid weegt

Filip zucht. ''t Opstapje is dus in essentie een sociaal gebeuren. Het draait erom dat mensen elkaar kunnen ontmoeten. Dat er spontaan onderlinge steun ontstaat. Dat mensen geprikkeld worden om iets nieuws te proberen. Dat is nu allemaal weg.' Het weegt op de vrijwilligersploeg. Omwille van het virus werken zij al bijna een jaar vooral op hun eentje. De winkel draaiend houden vraagt veel zorgzaam handwerk. Geschonken kleding en spullen moeten gesorteerd, verpakt en gestapeld. Voorraden moeten geprijsd en in de winkelrekken belanden. In de winkel worden ze geconfronteerd met groeiende nood bij steeds meer mensen. En er is – behalve materiële noden verzachten van mensen in armoede -  zo weinig wat nu kan gedaan worden.

Door de opmars van het virus en de snelle groei van 't Opstapje - van een garage naar één en dan naar zelfs twee trefpunten - belandden initiatiefnemers Filip en Rachel onder bergen werk, praktische beslommeringen en financiële kopzorgen. Het werk groeit de vrijwilligersploeg boven het hoofd. Subsidies voor de werking gaan op aan de huur van het pand in Zelem. 'Het is ons een beetje boven het hoofd gegroeid. We zijn doodmoe. De winkel runnen en de boel financieel haalbaar houden, vraagt al onze energie', zegt Filip.

Verbinding herstellen

'We willen veel', glimlacht Filip. 'En ik voel dat we met z'n allen toch wel op ons tandvlees zitten.' De verbinding tussen de vrijwilligers is verwaterd omdat iedereen vooral op z’n eentje bezig is aan zijn of haar taken. De energiebron achter de inzet van de vrijwilligers droogt op. In normale tijden geven de vele sociale contacten tussen de vrijwilligers en met bezoekers de energie om ervoor te gaan. Die bron van kracht valt nu weg. Het virus treft daardoor vrijwilligersorganisaties als ’t Opstapje in hun hart.

“De energiebron achter de inzet van vrijwilligers is contact met anderen. Dat dit nu niet kan, treft onze organisatie in het hart.”

Filip: ‘We kunnen niet meer afwachten. Ik breng nu onze vrijwilligers weer samen. Zo coronaproof mogelijk. We moeten elkaar terugvinden. Elkaars zorgen en ideeën beluisteren. Samen vooruitkijken en dromen van de toekomst.’ In de burelen en vergaderruimte werden plexi-schermen geplaatst. De ramen gaan – ook in putteke winter – open. De vrijwillige collega’s moeten elkaar weer in de ogen kunnen kijken. Elkaars nabijheid ervaren. Zich kunnen optrekken aan elkaars ideeën.

Hulp is welkom

’t Opstapje gaat op zoek naar extra vrijwilligers. Helpende handen in de voorraad, de winkel. En binnenkort – wanneer het virus zijn greep eindelijk zal lossen – ook in het Rap op Stap kantoor en het sociaal café. Iedereen is welkom, en hoe diverser de ploeg, hoe beter. ‘Want wat de ene persoon te bieden heeft, kan voor een ander net de hulp zijn die nodig is’, zegt Filip.

“In de stilte, beleefd met een vriend, kan je de boel in je hoofd op orde krijgen.”

Als er meer handen zijn om het werk te dragen, kan er ook ruimte komen in ieders hoofd. Dan krijgen sluimerende ideeën weer plaats om tot wasdom te komen. Dan kan Filip eindelijk werk maken van zijn droom om mensen in armoede kansen te geven de helende kracht van stilte te ervaren. Mensen moeten tijd vinden om bij zichzelf te komen, vindt hij. Die reis naar zichzelf, naar stilte in je hoofd, is te belangrijk. ‘In enkele stille dagen, met een vriend waarop je kunt terugvallen, kan je de boel in je hoofd weer op orde krijgen’, vertelt Filip uit eigen ervaring.

Het zit in ‘samenen’, zegt Filip. Een mooi woord, dat hij geïnspireerd overneemt van de directeur van GTB, waar hij als ervaringswerker aan de slag is. Een doe-woord. Samen is niet. Je maakt het. Dat is samenen.
 

* Het verhaal over die eerste ontmoeting in 2019 lees je hier.

In gesprek met

Filip Zwerts is samen met zijn vrouw Rachel Smits initiatiefnemer van de nog jonge
Welzijnsschakel ’t Opstapje. ’t Opstapje runt een Rap op Stap kantoor, doorgeefpunt en tweedehandswinkel in Zelem (Halen) en Sint-Lambrechts-Herk (Hasselt). In Zelem is er ook twee keer per week een ontmoetingscafé.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.