Wat doe je als jongeren onwetend scheldwoorden gebruiken zonder de diepgang ervan te beseffen? Naar aanleiding van twee concrete scheldwoorden - ‘Jood’ en ‘kankerjood’- gingen de jongerenwerkers vanden Tube, een deelwerking van Buurtwerk ’t Lampeke vzw aan de slag. Ze besloten om met het jonge volkje naar het Fort van Breendonk te trekken. Daar kreeg de groep via een gegidste rondleiding inzicht in de gruwel van het nazisme en de concentratiekampen. ‘Het was een ervaring die diep indruk maakte en iets fundamenteels veranderd heeft’, vertellen jongerenwerkers Sam Deckers en Agid Simsek. ‘Het woord ‘Jood’ wordt hier sindsdien niet meer lichtzinnig gebruikt.’

Termen met een sterke lading 

‘De jongeren die de weg naar onze werking vinden, zijn van heel uiteenlopende afkomst’, vertelt Sam. ‘De laatste tijd kregen we signalen dat de sfeer in de groep wat gespannen was, omwille van een kwestie rond verschillen in afkomst en geloofsovertuiging. Regelmatig vliegen er scheldwoorden zoals pedo, sletje, homo of kankerjood door de lucht. Dat hoort voor een deel bij de jongerencultuur en dat aanvaarden we. Maar we hebben toen geprobeerd om uit te leggen dat sommige woorden een zeer sterke lading hebben, en dat ze echt niet kunnen. We kregen de boodschap moeilijk overgebracht. De jongeren zagen er de ernst niet van in. Voor hen zijn dit banale woorden, omdat ze een stuk geschiedenis of context missen.’

Samen naar het Fort van Breendonk

Omdat de jongerenwerkers het gevoel hadden dat de groep wat op het thema vastliep, zochten ze een manier om de tieners een beter zicht te geven op het historische verhaal rond de vervolging van Joden, homo’s en zigeuners in de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk trokken ze via Vakantieparticipatie met een vijftiental jongeren naar het Fort van Breendonk, een van de best bewaarde concentratiekampen in ons land. ‘We vroegen een gids’, zegt Sam. ‘Zo kon iemand met kennis van zaken hen op een objectieve manier het ruimere verhaal brengen. ’ ‘Die gids deed dat echt goed’, zegt Agid, die de uitstap mee begeleidde. ‘De jongeren luisterden aandachtig en stelden enthousiast vragen. Er ontstond een heel open en boeiend gesprek.’

Koude douche

‘Bij ons in de jongerenwerking praten we geregeld over cultuur- en geloofskwesties, maar als wij vertellen over rassenhaat, blijft dat een verhaal’, zegt Agid. ‘In Breendonk werd dat verhaal plots heel echt, als een koude douche.’ Mamadi, een van de jongeren die erbij was zegt: ‘Ik had op tv al iets gezien over Joden en concentratiekampen, maar hier geeft dat toch een ander beeld. Als je echt ziet hoe de mensen moesten leven, wordt het toch echter.’ Eén van zijn medereizigers, Aron vult aan: ‘Ik wist hier nog niet veel over, dus wat het goed om dit te horen. Het was interessant om de verhalen van de mensen te horen, wie ze waren en wat ze hebben meegemaakt.’ De ernst ervan drong door. Op de terugweg vertelden de jongeren hoe vreselijk ze het vonden, wat daar in het verleden gebeurd is. En het zette sommigen aan het denken over hun eigen leven. Ze vertelden dat ze dankbaar waren om hun eigen levensomstandigheden, in vergelijking met hoe het eraan toe ging in die kampen. Dat ze een bed hebben, een toilet… De uitstap heeft een onvergetelijke indruk gemaakt.’

"In Breendonk werd dat verhaal plots heel echt, als een koude douche. De ernst ervan drong door. Op de terugweg vertelden de jongeren hoe vreselijk ze het vonden, wat daar in het verleden gebeurd is."

Dialoog geopend

‘We horen hier sinds het bezoek aan het Fort nog zelden of nooit scheldwoorden die aan het Jood-zijn gekoppeld zijn. Een contrast met hoe het daarvoor was. Het verhaal is doorgedrongen’, zegt Agid. ‘De jongeren hebben ingezien dat ze van Jood-zijn iets negatiefs hadden gemaakt, terwijl de Joden mensonterend behandeld zijn.’ Ze zijn vertrokken met een oppervlakkige onwetendheid, en teruggekomen met pakken meer begrip.’ Al is het verhaal nog niet rond, geeft Agid toe. De jongerenwerking wil ook met de andere woorden aan de slag.  Een volgende uitstap of actie?  ‘Zeer zeker’, glimlacht de jongerenwerker.

"De dialoog is in elk geval op gang gebracht. Dat is al heel wat."

In gesprek met

Sam Deckers en Agid Simsek zijn jongerenwerkers van den tube, een deelwerking van Buurtwerk ’t Lampeke vzw in Leuven. 

Neergepend door

Lien van Laere is nieuw(s)maker voor het netwerk Vakantieparticipatie. Ze is gebeten door mensen en hun verhalen. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Neem contact met onze redactie. Samen maken we er nieuws van.