Overslaan en naar de inhoud gaan

Vakantie zit in referentiebudget voor menswaardig bestaan

In gesprek met Nele Peeters, onderzoeker bij CEBUD | 27 september 2017

Vakantie is een recht. We horen het keer op keer van hulpverleners en geëngageerde toeristische professionals. Wie in armoede leeft zegt dat ook, al is dat vaak met enige aarzeling. Want – zo horen we achter die weifeling – is vakantie toch niet iets dat je echt moet ‘verdienen’ na een lange tijd van hard (en betaald) werk? ‘Iedereen moet van vakantie kunnen genieten’, zegt Nele Peeters. Nele is onderzoeker bij CEBUD, het Centrum voor budgetadvies en –onderzoek van de Thomas More-hogeschool. CEBUD ontwikkelde minimale gezinsbudgetten die aangeven hoeveel inkomen je nodig hebt om een menswaardig leven te kunnen leiden. Vrijetijd en vakantie zijn in die referentiebudgetten opgenomen. Wetenschappers bevestigen daarmee wat we altijd opnieuw horen: vakantie hoort bij ’t leven, zoals eten, drinken en een dak boven je hoofd.

Ieder mens heeft recht op een leven dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Dat staat in de grondwet en in de OCMW-wetgeving. Op vraag van OCMW’s uit de Kempen gaf pionier Bérénice Storms invulling aan het begrip ‘menswaardigheid’. Daaruit ontstonden de referentiebudgetten: tien korven van producten en diensten die gezinnen nodig hebben om een menswaardig bestaan te kunnen leiden. OCMW’s gebruiken de tool bij beleidsvorming, budgetbegeleiding en hulp om mensen aan hun rechten te laten komen. Zoals aan een betaalbare vakantie bijvoorbeeld, want ook dat is een recht.

Wat is menswaardigheid?

OCMW-raadsleden moesten vroeger vooral op hun buikgevoel vertrouwen wanneer ze beslisten over steun aan mensen in armoede, vertelt Nele Peeters. Menselijke waardigheid was wel een wettelijk begrip, maar niet eenduidig en helder genoeg om er een beleid op te kunnen bouwen. CEBUD definieerde het concept ‘menselijke waardigheid’ als een leven kunnen leiden waarin je kan deelnemen aan de samenleving. Deelnemen betekent dan zowel kunnen bijdragen als de ervaring hebben van erbij te horen. Voorwaarden om te kunnen participeren zijn gezondheid en autonomie.

Een budget voor een menswaardig bestaan

Om een gezond leven te kunnen uitbouwen, moet een mens in staat zijn om zichzelf en zijn gezin te voorzien van voeding, huisvesting, energie, aangepaste kleding, hygiëne, nachtrust en ontspanning. Autonomie steunt onder meer op de ervaring van veiligheid, mobiliteit en ruimte om zelf keuzes te kunnen maken. Erbij horen betekent dat je – net als andere mensen – relaties met anderen kunt opbouwen en dat je kunt deelnemen aan sport, cultuur, vakantie.

Nele: ‘Wat vrijetijd betreft, gaan we ervan uit dat elk gezinslid een hobby moet kunnen hebben. Per kind rekenen we ongeveer 300 euro per jaar om bij een sportclub aan te sluiten, een outfit aan te kopen en af en toe na de training nog samen met kameraadjes van een drankje te genieten. Kinderen die liever iets anders doen kunnen dit budget gebruiken voor andere activiteiten zoals muziekschool, kunstacademie, jeugdbeweging, enzovoort. Keuzevrijheid is belangrijk. Voor elk gezin berekenen we ook de kost van een minimale vakantie: een midweek weg in eigen land, met een eenvoudig verblijf en budget voor een uitstap en etentje.’

"Een midweek weg in eigen land, met een eenvoudig verblijf en budget voor uitstap en etentje hoort ook thuis in het referentiebudget." - Nele Peeters

Menswaardigheid in cijfers uitgedrukt

Afhankelijk van gezinssamenstelling, woonsituatie en vaste kosten kan een referentiebudget worden bepaald. Voor een alleenstaande die 500 euro huur betaalt, ligt het budget bijvoorbeeld op 1372 euro per maand (vergelijk met het leefloon: 1190 euro/maand). Voor een alleenstaande moeder met twee kinderen loopt dat al op tot 2177 euro/maand (leefloon en kinderbijslag: 1.609 euro). Voor alle duidelijkheid: in de referentiebudgetten zit geen tabak en geen auto.

Je ziet de bui al hangen.

Wie moet leven van een uitkering of leefloon kijkt aan tegen een kloof tussen inkomen en een leefbaar budget. OCMW’s die menswaardigheid tot hun ultieme streven verheffen, komen voor grote vraagstukken te staan. Want, hoe dicht je die kloof? Nele: ‘Vooral voor gezinnen is de situatie dramatisch. Met kinderbijslag en uitkering kunnen de ouders enkel de belangrijkste noden invullen. Alles wat participatie aan de samenleving betreft, schiet er onverbiddelijk bij in. En laat ons eerlijk zijn: vrijetijd en vakantie zijn vaak het eerste wat geschrapt wordt.’

"De kloof tussen leefloon en leefbaar budget is vooral voor gezinnen dramastisch. Participeren schiet er onverbiddelijk bij in. Vakantie en vrijetijd worden meestal eerst geschrapt."

Rechten uitputten, en daar hoort ook Vakantieparticipatie bij

Want op is op, toch? De grote verdienste van de referentiebudgetten is dat ze de financiële behoeften van gezinnen zichtbaar maken. Per gezin wordt duidelijk welke financiële voorwaarden nodig zijn om van een menswaardig leven te kunnen spreken. Dat kan het startblok zijn van waaraf OCMW-beleid en maatschappelijk werkers springen om de kloof tussen het (veel te krappe) inkomen en het referentiebudget te dichten.

Nele ziet drie hefbomen voor OCMW’s. Eén: samen met mensen nadenken over hoe ze hun inkomen kunnen verhogen. Twee: zorgen dat mensen al hun rechten uitputten, van sociaal telefoontarief tot sociale huisvesting. Nele: ‘En bij sociale rechten hoort ook de vrijetijdspas én een vakantie via het Steunpunt Vakantieparticipatie. Alle sociale rechten zouden eigenlijk als vanzelfsprekend moeten worden toegekend. Daar is nog enorm veel ruimte voor verbetering.’ Een derde hefboom voor OCMW’s is materiële steun die de financiële behoefte een stukje kan verminderen. Een deelinitiatief voor kleding en speelgoed, sociale kruidenier of fietsuitleen kunnen hier en daar druk van het gezinsbudget afhalen.

"Vakantieparticipatie is ook een sociaal recht, en zou zoals alle rechten als vanzelfsprekend moeten worden toegekend."

Het kan, op de lange termijn

Slagen OCMW’s er vandaag in om het gat dicht te rijden? ‘Ja’, zegt Nele, ‘sommige wel. De tool om referentiebudgetten te berekenen geeft sociaal werkers en beleid een goed beeld. Dan kunnen keuzes gemaakt worden. Er zijn OCMW’s die erin slagen het gat volledig dicht te rijden door sociale rechten uit te putten en bepaalde budgetten te heroriënteren.

"Belangrijk is dat iemand de eerste stap zet. Dat kan de OCMW-raad zijn, of een maatschappelijk werker die naar structurele oplossingen zoekt en ervoor wil gaan."

Op dit moment werken een twintigtal OCMW’s met de referentiebudgetten. Vlaanderen telt 308 OCMW’s. 

foto header: Westtoer (c) - bron Flickr/VisitFlanders

Nele Peeters

In gesprek met

Nele Peeters werkt bij CEBUD, het Centrum voor budgetadvies en -onderzoek. CEBUD is verbonden aan de opleiding Sociaal Werk van de Thomas More-hogeschool. Initiatiefneemster Bérénice Storms ontwikkelde er tussen 2006 en 2008 de referentiebudgetten voor maatschappelijke participatie. Daarmee drukt CEBUD in cijfers uit wat nodig is opdat mensen een menswaardig bestaan kunnen leiden.

Nele neemt deel aan het Appreciative Inquiry Lerend Netwerk van het Steunpunt Vakantieparticipatie van Toerisme Vlaanderen. Daar ontmoette ze professionals in de hulpverlening en toeristische sector. Deelnemen aan dat netwerk heeft haar ‘positief overdonderd’, zegt ze, en ze heeft er een aangescherpte goesting aan overgehouden om zich op haar onderzoeks- en adviesdomein in te zetten voor het recht op vakantie.

Meer weten:
Informatie over de referentiebudgetten vind je op www.cebud.be. Wie zelf zijn referentiebudget wil berekenen, kan van de online budgetcalculator gebruik maken. Wil je jouw budget vergelijken met het gemiddelde inkomsten- en uitgavenpatroon van een vergelijkbaar gezin: dat kan via de online budgetvergelijker. OCMW’s die meer informatie willen over ‘REMI’ de online tool voor het berekenen van referentiebudgetten kunnen hier terecht.

Dit verhaal werd gepubliceerd op 27 september 2017 in de categorie Budget.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

Copyright © 2024 Steunpunt vakantieparticipatie | Disclaimer | Privacy |