In april 2017 opende Peter De Wilde, spelverdeler bij Toerisme Vlaanderen, de deur naar een nieuw toekomstspoor voor zijn organisatie en de sector. Hij lanceerde de vraag of en hoe van toerisme een transformerende kracht kan uitgaan voor reizigers, gastheren, lokale gemeenschappen en Vlaanderen.(*) Toerisme Vlaanderen zette het traject ‘Toerisme Transformeert’ in stelling. Via ontmoetingsmomenten, denksessies en een grootschalig luisteronderzoek trok de organisatie het beeld van de kracht en toekomstige potentie van toerisme ver open. Waar staan we nu? Peter kijkt over zijn schouder en blikt vooruit.

17 juli 2018. Voor de kopman van Toerisme Vlaanderen breekt de vakantieperiode bijna aan. Door de open ramen van het kantoor aan de Grasmarkt maakt de zomer duidelijk dat ze nog niet van plan is te wijken. De klank van een levendig autovrij Brussel hangt in de gangen van Toerisme Vlaanderen. De vakantiesfeer trekt ons naar buiten, de straat op. Zomers Brussel bakt en bruist. Toeristen bevolken het hart van de stad. We stranden in La Madeleine, een bruine kroeg waar we in het typische Frans met een Vlaamse slag onze koffie en trappist geserveerd krijgen. Het gesprek meandert van vragen naar verwondering, hoop en weer terug. Net als vorig jaar ontmoet ik weer deze boeiende mens die het aandurft niet-te-weten. Ik meen in zijn woorden en oogopslag te ontwaren dat dit lastige niet-weten hem vandaag een stuk comfortabeler zit dan toen. We praten over wat Peter De Wilde vandaag bezig houdt, en waarheen Toerisme Transformeert zijn ideeën tot nu toe bracht.

Peter: ‘Toen we in mei 2017 de eerste stappen zetten in het traject Toerisme Transformeert, wisten we niet waar we naartoe zouden bewegen. Het is een avontuur, een ontdekkingsreis, ook voor ons als overheidsagentschap. Dat niet-weten en toch blijven onderzoeken is de crux, denk ik. We doen dat samen met collega’s uit de sector. In het afgelopen jaar stelden we onszelf vragen, ontdekten we verschillende manieren van kijken en kwamen we op het spoor wat er leeft. Gaandeweg beginnen we te zien wat we te doen hebben en waarvoor de samenleving op ons kan rekenen.’

Nieuwsgierig onderzoeken in plaats van vasthouden wat is-zoals-het is

Het traject Toerisme Transformeert blijkt nogal wat bijval te krijgen in de sector. Bij de publieke aftrap in oktober 2017 kwamen 150 geïnteresseerden opdagen. In de daarop volgende denktanks tekent zich een groep van een zeventigtal mensen af die de mentale openheid tonen om niet te weten en samen te onderzoeken. Er is iets dat blijkbaar resoneert, al was – en blijft – het best spannend. Peter: ‘Niemand zegt graag ik weet het niet. En de meeste mensen – ook in onze ploeg bij Toerisme Vlaanderen – voelen zich pas comfortabel als de dingen duidelijk en een beetje voorspelbaar zijn. De sessies met het minst strakke draaiboek zal ik me nochtans blijven herinneren als de sterkste momenten in het proces. Menselijk gedrag, en dus de toekomst, laat zich niet in draaiboeken vatten.’

“Menselijk gedrag, en dus de toekomst, laat zich niet in draaiboeken vatten.” – Peter De Wilde

De administrateur-generaal van Toerisme Vlaanderen ontdekt er wel een tendens in. ‘Ik zie dat mensen – ook professionals in de sector – opnieuw meer aansluiting zoeken in groepen. Het zijn tekenen dat het super-individualisme over zijn hoogtepunt heen is. Ik noem het een ‘roedel’, een groep mensen die ervaren dat ze – tenminste tijdelijk en rond een bepaald thema -  iets delen en afhankelijk zijn van elkaar.’ Ik moet denken aan het netwerk Iedereen Verdient Vakantie, ook zo’n roedel, waar partners uit de sociale en toeristische sector ideeën en praktijken verbinden om vakantie mogelijk te maken voor mensen die minder makkelijk toegang hebben tot vakantie.

Het vraagt het moed om met anderen in zo’n zoekproces te stappen. Je legt je vragen op tafel, toont je praktijk, toetst je overtuigingen en bent bereid daaraan te sleutelen. ‘En dat geldt ook voor mij en mijn team. In het denkproces rond Toerisme Transformeert moeten we blijven bereid zijn elkaar een spiegel voor te houden en open te staan om geraakt te worden door wat we daarin samen zien.’

De groep rond Toerisme Transformeert deelt het besef dat het nastreven van de status-quo niet langer aan de orde van de dag is. Peter: ‘Verandering is de constante geworden. De kunst is om met die veranderingen om te durven gaan.’ Hij verwijst naar daarbij zichzelf, naar het team bij Toerisme Vlaanderen, naar de sector, de overheid en naar middenveldorganisaties. ‘De transformatie is op veel maatschappelijke terreinen tegelijk bezig. Het blijkt dat we ons op zoveel vlakken tegelijk moeten heruitvinden. Wat mij daarin verrast, is hoe krachtig het is om in dat proces terug te keren naar je wortels en die een hedendaagse interpretatie te geven.’

“Het is krachtig om toekomst te maken door naar je wortels terug te keren en die een hedendaagse interpretatie te geven.”

In de rand van ons gesprek over toerisme legt Peter regelmatig een parallel met ‘zijn’ Davidsfonds – hij is er voorzitter -  een lokaal verankerde middenveldorganisatie die bestaat op het speerpunt van cultuurbeleving en -educatie. Daar, en in de lokale heemkundige kring in zijn dorp Bazel (Kruibeke) zag Peter hoe er van het samen opnieuw verkennen van historische wortels een transformerende kracht uitgaat. ‘Bij de heemkundige kring grepen we daardoor terug naar wat voor alle vrijwilligers belangrijk is: het dorp, ons erfgoed, de natuur, ons heem. Als je daar bovenop vrijwilligers kansen geeft om in de vereniging dingen te doen vanuit hun interesses, dan kan zo’n groep de slag naar de toekomst maken. Het komt erop aan talenten en visies van mensen te zien, te respecteren en hen kansen te geven zich van daaruit te engageren. Dat is voor mij lokaal actorschap.’

Je plek kennen, en wat dat met toerisme te maken heeft

Terug naar toerisme. Wat kunnen deze verhalen over lokaal engagement vertellen aan de sector? Peter praat over de energie die ontstaat wanneer mensen hun plek, hun thuis kennen, begrijpen en waarderen. Daaruit groeit trots, zegt hij. Trots drijft mensen om hun plek te tonen aan gasten en een cultuur van gastvrijheid te ontwikkelen. Want waar je trots op bent, dat wil je graag delen met anderen. Met reizigers bijvoorbeeld, door hen voor de tijd dat ze op bezoek zijn hartelijk op te nemen in je lokale gemeenschap.

“Een geslaagde vakantie ontstaat net omdat mensen zich opgenomen voelen in de plaatselijke gemeenschap.”

Toerisme Vlaanderen deed onderzoek naar de impact van reizen op het leven van reizigers. De transformerende kracht van reizen blijkt in essentie vooral te liggen in de beleving van een plek (levensstijl, waarden, sociaal-politieke situatie, cultuur en natuur) en de ontmoeting met haar bewoners en lokale dienstverleners.(**) Peter: ‘Veel mensen ervaren een werkelijk geslaagde vakantie wanneer ze dingen meemaakten net omdàt ze zich opgenomen voelden in de lokale gemeenschap. De ervaring er tijdens hun verblijf bij te mogen horen, laat een diepe indruk na.’ En daar zou Vlaanderen sterk in kunnen worden, denkt hij.

Kunnen worden, inderdaad. Want de gemiddelde Vlaming lijkt amper te beseffen dat onze plekken en cultuur best wel verrassende ervaringen voor reizigers kunnen opleveren. Peter verwijst naar een ander onderzoek. Daaruit bleek dat Vlamingen amper hun regio met liefde promoten in het buitenland. Peter: ‘Vraag je een Vlaming naar een top-vakantie-ervaring, zal die zelden of nooit een verhaal vertellen over z’n eigen land. Dat is opvallend anders bij pakweg Duitsers, Nederlanders of Fransen. Uit dat onderzoek blijkt wat men noemt een negatieve promotor score voor Vlamingen over Vlaanderen. Vlamingen prijzen hun regio niet aan in contacten met mensen uit andere regio’s.’

Contact met reizigers kan daar verandering brengen. De verwondering van de vreemdeling helpt lokale bewoners met nieuwe ogen naar hun plek te kijken.  Dat helpt op zijn beurt weer om de reiservaring van bezoekers te versterken. Of hoe bewustwording van de plek waar je bent geworteld tegelijk een geschenk kan worden voor mensen die er tijdelijk verblijven.

Liefde voor je plek ontdekken en delen

Dat proces begint lokaal, denkt Peter. ‘Iedereen heeft een thuis, een ijkplek: een plek waar je genoeg positieve prikkels hebt gekregen opdat je je ermee verbindt. Koppel dat aan identiteit en verbondenheid met een plek en/of gemeenschap, en er ontstaat een positieve kracht. Daarom vind ik dat we aandacht moeten besteden aan het versterken van het lokaal weefsel. Door een oprechte erkenning van de lokale ondernemende krachten kunnen we het toerisme van de toekomst aanjagen, denk ik.’ 

Als inspirerend voorbeeld vernoemt Peter Sihame El Kaouakibi van Let’s Go Urban. Zij wil ondernemende jongeren verbinden met historisch creatief ondernemerschap in Antwerpen. ‘Haar idee om van het Jordaenshuis een uitvalsbasis te maken, inspireert hem.  ‘Als overheid kunnen we bewust nadenken over hoe we mensen met hun plekken kunnen helpen verbinden, en hoe we de positieve energie die dan ontstaat, kunnen aanboren.’ 

Dat gaat over liefde, merk ik op. Ja, beaamt Peter: de liefde die we ergens voor voelen – een plek, een belangrijke waarde, een droom voor de toekomst – levert een energie op die dingen mogelijk maakt en vooruit doet gaan.

De plek, de thuis, je roots: het thema steekt meer dan eens de kop op in dit gesprek. Het houdt deze man opmerkelijk bezig. Hij vertelt over zijn reis door Vlaanderen als voorzitter van het Davidsfonds. ‘Ken je plek': die boodschap gaf hij in zijn toespraken mee aan vrijwilligers en leden van plaatselijke afdelingen. Verken je wortels, herontdek de schoonheid, maak samen een ‘thuis’ en deel die – vanuit oprechte trots – met bezoekers.  Hoog van de toren blazen hoeft niet. Dat zit niet in onze volksaard. Gastvrijheid daarentegen wél, en die kunnen we nog verder ontwikkelen.

“Verken je wortels, herontdek de schoonheid en deel je thuis met bezoekers.”

Peter lanceert in die lijn het idee van tijdelijk burgerschap. ‘Het zou mooi zijn als reizigers in onze gemeenschappen worden ontvangen als burgers. Als je vertrekt van de vraag hoe je dat mogelijk maakt, ga je toerisme een stuk ruimer benaderen. Dan ga je bijvoorbeeld als lokale gemeenschap inspanningen doen om wat er plaatselijk bruist, open te stellen voor reizigers. Dan wil je hen op kermissen, evenementen, samenkomsten en belevenissen écht verwelkomen en ontmoeten. Dan wil je dat lokale bewoners en bezoekers samen dingen kunnen beleven.’ In dat verband kunnen initiatieven als Den Antwerpenaar, een platform met wat er te doen en te beleven is voor Antwerpenaren, ook van betekenis worden in het toeristische landschap. Het is één voorbeeld van talloze nieuwe initiatieven die verwelkomd zullen worden wanneer de inzichten uit het traject Toerisme Transformeert tot nieuwe acties leiden.

_{(*) Lees de oproep bij Peter de Wilde bij de aftrap van ‘Toerisme Transformeert’ in vier coupletten hier
(**): bron: rapport grootschalig luisteronderzoek ‘Op zoek naar de kracht van reizen’, Juli 2018, Toerisme Vlaanderen.} 

Foto: Westtoer, Jan D'Hondt (c) - bron Flickr Toerisme Vlaanderen

In gesprek met

Peter De Wilde (48) staat aan het hoofd van Toerisme Vlaanderen. De opdracht van Toerisme Vlaanderen is Vlaanderen in het buitenland en bij de eigen bevolking promoten als toeristische bestemming. In 2017 trapte hij het traject Toerisme Transformeert af en betrok mensen in en buiten de sector bij het samen nadenken over toekomstsporen voor toerisme in onze regio. In een reeks gesprekken stonden we toen, april 2017, stil bij zijn denksporen en hoop voor het traject. Die kan je hier lezen.

Inmiddels is een jaar verstreken. Welke inzichten rijpten in tussentijd? En waar mag het volgens Peter De Wilde nu verder naartoe? In twee artikels brengen we zijn geëvolueerde ideeën onder woorden.

• Toerisme Transformeert, de bedding is de plek waar je wortel schiet
• Toerisme Transformeert: tijd voor partnerschap tussen beleid en burgers 

​Wil je meer leren over het traject Toerisme Transformeert? Roept dit artikel ideeën bij je op? Wil je graag een reactie kwijt? Wil je verder op de hoogte worden gehouden? Ontdek hier nog meer inspiratie en laat van je horen. Het team van Toerisme Transformeert verwelkomt elke constructieve bijdrage.  

 

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.