In twee eerdere artikels stonden we met Kristof Lataire, coördinator van Menas, stil bij de betekenis van vakantie en de bijdrage die het religieuze erfgoed kan bieden aan de essentieel menselijke ervaring van verstilling, verdieping en verbinding. Kristof pleitte ervoor dat de toeristische sector meepraat in het maatschappelijke debat over de herbestemming van ons enorm rijke religieuze patrimonium. Bij Menas timmert Kristof zelf aan de weg, en dan blijkt: herbestemming is veel meer dan de koppen boven de tekentafel bij elkaar steken. Met management- en planningstechnieken alleen schiet je tekort. Herbestemming blijkt net zo cruciaal een weg van luisteren, verbinden en geduldig experimenteren.

Het klooster en kasteel in Maria-Aalter was van 1953 tot 2013 een noviciaat van de Broeders van Liefde. Kandidaat-broeders uit Vlaanderen en de wereld volgden hier hun twee- tot driejarige opleiding. Het klooster telt een zestigtal eenpersoonskamers en infrastructuur om in groep te leven, te werken en te leren. De gebouwen liggen in een 15 hectare groot parkbos.

De sterke terugloop van de roepingen stelde de Broeders van Liefde voor de vraag op welke maatschappelijke behoeften het patrimonium en de inwonende broeders een mogelijk antwoord konden bieden.  Kristof: ‘Het typeert de Broeders van Liefde. Altijd met één voet in de buitenwereld, om daar aan te voelen welke noden er spelen, wat er in elke tijd nodig is om mensen in hun kwetsbaarheid tegemoet te komen.’ Er werd gedacht aan een internaat, een woonzorgcentrum, opvang voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.

"Het noviciaat werd een plek waar mensen kunnen stil worden, verdiepen en verbinden. Want de nood aan onthaasting, herbronnen en verstillen is hoog."
- Kristof Lataire

De keuze werd gemaakt om een plek te worden waar mensen kunnen stil worden, mogen verdiepen en verbinding ervaren. Omdat de maatschappelijke nood van onthaasten, jezelf herbronnen, kortom verstillen, verdiepen en verbinden hoog is, zegt Kristof. Het project kreeg de naam ‘Menas’: een verwijzing naar een 7de eeuws icoon dat Christus en de Heilige Menas afbeeldt en symbool staat voor vriendschap en gastvrijheid. Kristof, de broeders, enkele inwonende residenten en een team van medewerkers gingen samen voor het transformatieproces. Maar hoe doe je dat: een plek én gemeenschap begeleiden bij zo’n fundamentele herbestemming?

Luisteren en meebewegen

Kristof: ‘Ik dacht eerst nog: wel, ik maak een businessplan en ga dat dan uitrollen. Vanuit een managementinsteek ga je zo tewerk. Maar ik zag al heel snel dat die aanpak te vlak zou zijn. Het gaat hier immers niet alleen om gebouwen en een park. Het gaat ook om geschiedenis, om een gedachtengoed en om mensen. Niet in de laatste plaats om de vijf broeders van Liefde die hier wonen en leven in gemeenschap en daar ontzettend boeiend kunnen over vertellen. Hoe ze getuigen over hun spiritualiteit, Broeder zijn en het DNA van de congregatie. Ik ben dan ook gaan kijken en luisteren naar wat deze plek doet met de mensen. Wat thuis zijn hier betekent. Wat thuiskomen voor gasten hier kan betekenen.’

Missie gaandeweg vormgeven

Kristof zag en leerde hoe broeders en bezoekers hier zoeken naar hun spiritualiteit. Hij beluisterde verhalen over hoe de plek verstrengeld is met identiteit van mensen. Hij ontdekte dat de plek meespreekt, dat de ruimte, de gebouwen en de natuur betekenisvolle medespelers zijn. ‘Ik blijf het horen, ook van onze gasten, die me vertellen dat ze niet hadden verwacht dat hun verblijf hier zoveel deugd zou doen, dat ze weer eens alles op een rij hadden kunnen zetten.’

In de stilte, het vertraagde ritme, het alleen zijn en de natuur doen mensen nieuwe energie op. Voor Kristof is dat trouwens de essentie van vakantie: je batterijen opladen met goede energie. Gaandeweg is die missie van verstilling, verdieping en verbinding bij Menas komen bovendrijven. Kristof: ‘Niet als iets nieuws, maar als een hedendaagse invulling van het steeds evoluerende gedachtengoed van de Broeders van Liefde. Het is een antwoord op een maatschappelijke behoefte die groeit.’

Wat werkt voor mensen in het concept verweven

‘In het begin van mijn opdracht in Menas heb ik me ook het hoofd gebroken over de vraag hoe we het grote domein zouden beheren. Wat gingen we doen met de bossen? Met de moestuin die door distels was overgenomen? In mijn gesprekken met gasten over stilvallen hoorde ik veel mensen vertellen over tuinieren als poort naar zichzelf. Ook hier: het antwoord dat ik zocht, ligt in de ervaring van mensen die ik mocht beluisteren.’

Kristof vond drie jonge Gentenaren bereid om de tuin in beheer te nemen. De moestuin bloeit weer, en de groep tuiniers groeit aan. Werkend in de tuin vinden ze de weg naar verstilling, verdieping en verbinding. ‘Ik heb hoegenaamd geen groene vingers. En daardoor kon ik me verwonderen: wat voor mij stilvallen betekent, betekent misschien voor jou iets helemaal anders. We mogen dus niet één concept opdringen, maar bieden beter verschillende mogelijkheden aan.’

Levensbeschouwelijke openheid

Bij Menas kunnen individuele gasten een tijdje op zichzelf verblijven, al dan niet meebewegend in het dagritme van de broeders. Jongeren komen hier in groep op bezinning. Teams brengen er teamdagen door. Leidinggevenden denken hier na over de essenties van hun organisatie. Iedereen mag mee aan tafel. Het park, de bibliotheek, de haardzaal en twee kapellen staan ter beschikking. Naast de grote kapel op het domein realiseerde Kristof een nieuwe binnenhuiskapel. ‘Niet in de eerste plaats als een christelijk religieuze ruimte, maar als een plek waar sfeer van uitgaat en die de brug legt tussen de christelijke identiteit van dit domein en de variatie in levensbeschouwelijke waarden van onze gasten.’

"De spiritualiteit eerder dan religiositeit van dit huis kan mensen helpen in hun zoektocht naar identiteit."

Die openheid blijkt te werken. Kristof: ‘We hadden hier een groep schooldirecties uit het moslimonderwijs te gast voor hun verdiepingsdagen. Zij hebben in onze nieuwe kapel samen gebeden. Nadien vertelden ze mij dat ze veel nieuwe inspiratie hadden opgepikt. Het gaat bij Menas meer om spiritualiteit dan om strikte religiositeit. De spiritualiteit en het DNA van dit huis kan een mens helpen in zijn of haar zoektocht naar identiteit.’

De details van ’t goede leven

Het Menas van vandaag is het resultaat van voortdurend voorzichtig zoeken, zegt Kristof nog. Van gevoeligheid voor identiteit meenemen in wat je wil realiseren. Van luisteren, kijken en geraakt worden. Van de wil tot vriendschap en waarachtige gastvrijheid. En van de zorg voor details. Want, zeg nu zelf: een verzorgde kamer, een goede matras en lekker eten: ook dat is natuurlijk heel belangrijk.

_{foto: Menas}

In gesprek met

Kristof Lataire is coördinator van Menas in Sint-Maria-Aalter en actief in de groep Broeders van Liefde. Sinds 2015 is Menas een stilteplek en gastenverblijf voor individuen en groepen. Tot 2013 was het kasteel, klooster en parkbos de plek waar novicen uit binnen- en buitenland hun opleiding genoten en er hun geloften bij de Broeders van Liefde aflegden.

We waren een namiddag lang bij Kristof te gast. In de bibliotheek, met een schitterend uitzicht op het domein, lieten we ons meevoeren op een filosofische tocht langsheen verstilling, verdieping en verbinding.

In drie artikels vertellen we wat we leerden. We vertellen over hoe de visie van Kristof Lataire ons kan inspireren op onze kijk op vakantie en de functie van het religieuze erfgoed in toerisme. In een derde stuk vertelt Kristof over hoe hij en de broeders de herbestemming van hun waardevolle erfgoed met aandacht en zorg hebben aangepakt.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.