Heb je tijdens je wandelingen of dorpeltrekking ook al gemerkt hoe de lente zich zo mooi toont? Geniet ook jij van de geur van bloesems? Word je rustig van een mooi ingezaaide akker? Groet je een grote boom onderweg of een koe? Word je vrolijk van lammetjes in de wei? Vraag je je wel eens af wie die prachtige stukken natuur, akkers en dieren verzorgt? Eén van die mensen is Bi Verbaecken, die net samen met haar partner Jan, de zorgboerderij De Lommerte in Veerle-Laakdal startte. Dat is een boerderij die vleeskoeien en een kleinschalige boomkwekerij combineert met een waardevolle dagbesteding en individuele coaching voor mensen met een ondersteuningsnood. Dit voorjaar zouden ze van start gaan als groenezorginitiatief, maar toen was er het Coronavirus en werd alles anders. We spraken met Bi, en vertellen je er graag alles over. Ga er even lekker voor zitten.

Ook op De Lommerte is het volop lente: de koeien mogen terug in de wei, bomen en struiken krijgen blad en knop, groentebedden worden voorbereid, compost wordt aangebracht in de boomkwekerij en de moestuin, mest wordt uitgereden en groenten en bloemen worden voorgezaaid in de serre.
‘Het is een pittige tijd, heel dubbel ook, een emotionele rollercoaster vaak’, zegt Bi. Als pas erkend groenezorginitiatief zouden ze deze lente echt uit de startblokken schieten, maar daar steekt de coronapandemie een stokje voor. Er mogen geen hulpboeren komen en interessevragen blijven nu uit. Voor Bi is boeren zonder andere mensen maar half werk. En ze maakt zich zorgen. Maar angst is een slechte raadgever.

“Koeien mag je nu gelukkig wel nog knuffelen! Ik kan er blijdschap uiten en ook huilen, een koe begrijpt dat.”

Ze probeert vooral de kansen te zien die deze stilstand biedt. Meer tijd met haar zoontje van 11 maanden oud. Ruimte om te rouwen en troost te vinden, in verbinding met de koeien en al wandelend tussen de velden. Ze hoopt dat we meer naar de natuur gaan luisteren. De verbinding tussen lokale landbouw en zorg voor de natuur en mens vindt ze prachtig. Ze hoopt dat meer en meer mensen de herstellende kracht van (werken in) de landbouw en de natuur ervaren en waarderen. Net als zij. En ze zaait bloemen. Want voor Bi is de heilzame kracht van bloemen ongelooflijk. Ze hoopt hun weldaad met vele mensen te kunnen delen.

Rouw en troost

In januari stierf Bi’s mama. Bi had het gevoel dat ze geen tijd kon maken om voldoende afscheid te nemen en te rouwen, want in de zeer intense opstartfase van hun bedrijf moesten ze gauw weer verder. Verder met plannen, contacten leggen, infovragen beantwoorden, een hulpboerin begeleiden en veel meer. Nu is er ineens meer ruimte, of maakt ze ruimte, om te rouwen. Elke dag gaat ze wandelen tussen hun velden, alleen zij en de hond, hun momentje. Ze doet het bewust traag, let op haar ademhaling en tussen de weidsheid van de velden ervaart ze helder dat zij ‘ik’ er mag zijn. Ze loopt op tractorpaadjes en kan elke keer beslissen welke richting ze uitgaat. De vrijheid doet haar echt goed. Ze ruikt de stalmest die wacht om uitgereden te worden. Het doet haar denken aan haar kindertijd bij haar grootouders die ook boeren waren. Onderweg staat ze stil, letterlijk en figuurlijk, en is er ruimte, ook om tranen te laten vloeien, als dat zo voelt.

“Het mooie is dat door samen te werken beperkingen wegvallen. Een ander kan en doet wat jij niet kan. Je houdt elkaar in evenwicht."

En ook de koeien bieden haar troost: ‘We hebben nu tien koeien. Ze staan sinds twee weken terug in de wei. Nu maak ik vaak tijd om naar de wei te gaan en even met elk apart contact te maken. Ik ruik graag aan hun vacht, en zoek ook echt hun warmste plekjes op, achter hun oren en in hun middenstuk, hun pensvatje. Ik ervaar dat als heel troostend. In het verdriet rond mijn mama doet warmte me heel erg deugd. En ja, koeien mag je nu gelukkig wel nog knuffelen! Ik kan er blijdschap uiten en ook huilen, een koe begrijpt dat. Dat brengt mij veel energie en ik denk dat het ook wel fijn is voor hen. Ik probeer even rustig in hun leefwereld te zijn, hen te observeren, hun karakters te leren kennen. Als je de taal van de koeien kent, dan klopt het. Soms heeft een koe ook geen zin in dat contact of loopt ze bronstig en is er even niets mee aan te vangen.
Ik raak hun poten en uiers aan zodat ze daaraan wennen. Het is belangrijk dat we een vertrouwensband opbouwen en leren samenwerken, zeker als een koe naar het moederschap gaat. Zodat ik dicht bij haar mag komen, mochten er bij het kalveren toch moeilijkheden ontstaan. Dat ze meer vertrouwd raken aan menselijk contact, is ook goed voor onze hulpboeren, die de koeien mee verzorgen. Onze koeien zijn van een rustig ras, Fleckvieh, maar koeien blijven grote dieren. Dat roept soms angst op en vraagt een zekere stevigheid. Dan is het net zo deugddoend, als je langzaam een goede band met een koe kan opbouwen en je zelfvertrouwen erdoor kan groeien.’

Luisteren naar de natuur

Bi heeft het zelf al zo vaak ervaren en ziet het ook bij mensen die ze begeleidt als loopbaancoach: de natuur vertelt zoveel over hoe we ons voelen en kan ons zoveel leren. ‘Als de koeien onrustig zijn bijvoorbeeld, zegt dat vaak vooral iets over de verzorger. Ze spiegelen meestal je eigen onrust. De natuur geeft ons ook taal en beelden. Wil ik me voelen als die grote mooie fiere boom? Wat kan ik van hem leren? Voel ik mij als dat kleine boompje daar, dat onderdrukt wordt door die andere bomen? Ok. En hoe kan dat boompje meer ruimte krijgen, meer ruimte innemen?’

“Zelf ervaar ik elke keer wat een enorme energie er uitgaat van bloemen! Je zaait bloemen en ziet ze kiemen, groeien en bloeien. Het is zo eenvoudig."

‘De natuur heeft zoveel wijsheid. Ik hoop dat we er in deze tijd ook naar zullen luisteren. En dat we anders zullen verdergaan. Wat de natuur ons volgens mij vertelt? Dat we weg moeten van de wegwerpmaatschappij, en te veel in- en export. Dat we beter kiezen voor kleinschalig, lokaal en samenzijn. Dat we veel meer voor elkaar kunnen doen en betekenen. Ik hoop dat meer mensen zien en ervaren wat de natuur ons allemaal biedt. We krijgen elke dag zoveel cadeautjes van haar. Ik hoop dat we weer meer gaan leven op het ritme van de natuur en haar seizoenen, ons er weer deel van gaan voelen en kunnen genieten van de eenvoud.’

Hoe natuur, landbouw en mensen samen herstellen

Met De Lommerte verbinden Bi en Jan een kleinschalig landbouwbedrijf met een ambulant zorgaanbod. In hun professionele biologische boerderij met veeteelt, sierteelt en de opkweek van notenbomen, werken ze aan een natuurlijk landschap waar alles klopt en met elkaar in verbinding staat. En in die mooie en familiale omgeving verwelkomen ze zorgvragers, om begeleid en ondersteund mee te werken. Zo bouwen ze zorgzaam verder op de traditionele gezinsverpleging bij Kempische boerenfamilies. Ze noemen het herstellende zorglandbouw:

Bi: ‘Er zijn zoveel taken op de boerderij dat we voor iedereen taken vinden die bij hen passen, en die ze graag doen. We zetten in op mogelijkheden, niet op beperkingen. We werken hier met de handen, met dieren en planten, zonder werkdruk. Hulpboeren zijn hier welkom, ze mogen deelnemen, vinden meer aarding en zijn fier op hun bijdrage en onze producten. Daardoor voelen ze zich hier goed. Zo werken we aan herstel en zelfontplooiing in onze mooie en rustige omgeving.
Het is zo mooi dat door samen te werken beperkingen wegvallen. Een ander kan en doet wat jij niet zo goed kan. Je houdt elkaar in evenwicht, samen vang je alles op. Dat ervaren Jan en ik ook. Sinds mijn dochtertje Stien in 2010 enkele weken na haar geboorte stierf, heb ik minder fysieke en mentale draagkracht. Voor de fysieke kracht is Jan er. En natuurlijk ook voor veel meer! En ik neem dan weer met veel plezier de verkoop van onze producten in handen, iets wat Jan minder ligt. Met z’n tweeën vullen we elkaar al zo mooi aan. Met hulpboeren en hun talenten erbij wordt dat alleen sterker en rijker.
Het klopt voor ons heel erg om landbouw en zorg voor natuur en mens samen te brengen. Het strookt heel erg met onze innerlijke wijsheden. Maar het is ook ongewoon. We moeten echt onze weg zoeken. Het vraagt veel eigenwijsheid.’

In deze coronatijd zijn hun geplande benefietmaaltijd en infomomenten afgelast. De aanmeldingen en interessevragen zijn stilgevallen. Bi mist andere mensen op de boerderij. En het doet haar pijn om te weten dat er zoveel mensen thuis zitten. Terwijl mee komen werken op de boerderij hen zoveel deugd zou doen.

De nood is hoog

Bi hoorde de laatste maanden veel vragen en noden. Van volwassenen met een mentale beperking, maar ook heel veel van jongeren uit het bijzonder onderwijs, die op zoek zijn naar een leerwerkplaats op de boerderij. Veel mensen erkennen de nood en juichen de verbindende kracht van landbouw en zorg toe. Maar middelen voor de kwalitatieve dagbesteding die Bi aanbiedt, zijn er nauwelijks. Veel mensen die recht hebben op een zorgbudget krijgen er (nog) geen, ook onderwijs of instellingen hebben geen extra budget. Zonder budget om zorgvragen op te vangen, krijgt Bi geen loon voor haar werk, wat zorg op de boerderij niet leefbaar en houdbaar maakt. ‘Veel mensen kunnen de bijdrages ook niet zelf betalen. Ik vind het ontzettend lastig dat je een nood ziet, een oplossing kan bieden, maar geld een probleem is. Voor mij klopt het niet dat ik moet zeggen: jij kan niet komen, want jouw ouders kunnen dat niet betalen. Het zou niet mogen. Ik maak me er echt zorgen over en ben op zoek naar oplossingen. Kunnen we als maatschappij meer voor elkaar zorgen? Zijn we klaar voor meer solidariteit? We bekijken of we een systeem kunnen uitwerken waarbij een gemeenschap om ons heen mee wil betalen voor de zorg van mensen met een ondersteuningsnood.’

Bloemenpracht delen

De voorbije weken kwam een meisje op woensdagmiddag meewerken als hulpboerin.  Bi en zij werkten samen, zaaiden groenten en bloemen voor. Ze hoefde er niets, praatte veel. Ze vond er rust, zegt ze. Ze was daar zo blij mee, en zou wel elke dag willen komen. Maar nu met de coronacrisis mag ze helemaal niet komen. Dat doet Bi pijn. Al bellen ze elkaar vaker en toont Bi haar via videochat hoe de samen gezaaide bloemkool- en bietenplantjes nu groeien.

"De natuur heeft zoveel wijsheid. Ik hoop dat we er in deze tijd ook naar zullen luisteren. En dat we anders zullen verder gaan.”

‘Ik hoop dat ze snel weer mag komen. Ik wil graag het proces van de bloemen met haar delen. Zelf ervaar ik elke keer wat een enorme energie er uitgaat van bloemen! Ze zijn zo helend. Je zaait bloemen en ziet ze kiemen, groeien en bloeien. Het is zo eenvoudig, iedereen kan het, en er komt zoiets moois uit. Dat is ongelooflijk. Uiteindelijk krijg je een veld vol bloemen, zo’n symbiose van kleuren en geuren. Ik krijg er elke keer kippenvel van! Je kan elke stap samendoen en delen. Je kan de bloemen mee naar huis nemen, je kan ze ook weggeven. En dan deel je niet alleen jouw bloemen, ook jouw werk zit erin en je verwondering.
Ik denk dat mensen na de crisis veel noden gaan hebben en dat bloemen heel welkom gaan zijn. Daarom heb ik besloten een zelfpluk bloementuin te openen waar mensen op vaste tijdstippen bloemen zullen kunnen oogsten en kopen en waar ze workshops kunnen volgen.
Ik heb al vele bloemen voorgezaaid en volgende week ga ik de dahlia’s planten. Daar kijk ik echt naar uit. Het zijn mooie en sterke planten, die heel veel prachtige bloemen dragen. Ik hoop dat ze hier van juli tot de vorst kunnen bloeien, en we hun heilzame pracht met vele mensen kunnen delen.’

Foto’s: De Lommerte

In gesprek met

Bi Verbraecken werkte als ergotherapeute en jobcoach voor personen met een beperking. Geraakt door de kracht van zorgboerderijen, volgde ze de voorbije jaren een opleiding biolandbouw bij Landwijzer. Daar ontmoette ze haar partner Jan Valckx en samen startten ze in november 2019 de vzw zorgboerderij De Lommerte in Veerle-Laakdal. Omdat ze geloven in de kracht van natuurlijk herstel en de verbinding tussen mens, natuur en landbouw. Daar willen ze hun levenswerk van maken. Samen hebben Jan en Bi een zoontje Louis.

Neergepend door

Els Hillaert leeft op van inspirerende verhalen horen en delen, invoelend luisteren, woorden die de kern raken, zorgzaam samenwerken en meewerken aan diepgaande verandering. Sinds maart 2020 is ze verhalenwever bij Iedereen Verdient Vakantie en ook als freelancer schrijft ze graag heldere en bezielde tekst en verhalen voor waarde.n.volle initiatieven.