‘Kom binnen en zet u!’, zeiden ze. ‘Ze’, dat zijn bijna veertig moeders, kinderen, vrijwilligers en initiatiefnemers van Stapke in de wereld, een piepjong initiatief dat vakantie mogelijk maakt voor mensen die dapper rondkomen met een te klein budget. We brachten met hen een namiddag door in De Bosberg (Houthalen), waar acht gezinnen met kinderen en vrijwilligers samen een midweek vakantie beleefden. We gingen geïnspireerd naar huis. Met dit inzicht: zolang er mensen zijn die hun ‘roeping’ durven volgen, ontstaan er plekken waar mensen hun waardigheid hervinden.

Binnen de kortste keren landen we – volslagen vreemde, nieuwsgierige reporter en fotograaf – in deze bijzondere vakantiegroep. Alsof we er altijd al bij waren. ‘Het klikt hier!’ roept Elise ons toe. Ze knutselt een juweeltje voor iemand in het gezelschap. Ik krijg glas appelsap in mijn handen en Elise wijst op de lege stoel naast haar. Ik ga zitten en luister. ‘Nergens anders heb ik ooit meer vriendschap ervaren dan bij Stapke in de wereld,’ vertrouwt ze me toe. We kunnen het zien. Elise straalt. Moeders en grootmoeders zitten in de ontspanningsruimte samen. Ze maken armbandjes voor elkaar, zitten te breien en kletsen met elkaar. Kinderen lopen in, maken een koekje buit, krijgen een aai en vertrekken weer naar buiten.

Talenten herkennen

Het is verwennamiddag. Moeders verrassen elkaar met een zelfgemaakt geschenkje. Begeleidster Anna Missinne nodigt hen uit om elkaars sterkten op briefjes te schrijven. Tientallen woorden van talenten hangen aan de muur. Mama’s kijken ernaar en kiezen woorden die bij hun mede-vakantiegangers passen. Die boodschappen gaan in een envelop, die iedereen mee naar huis kan nemen. Geen makkelijke opdracht, maar de moeite waard. Je geeft en je krijgt. En allebei geeft het je nieuwe kracht.

Anna: ‘Onze vakanties maken mensen sterker. Ze vinden hun eigenwaarde terug, en dat straalt later af op hun leefsituatie. Ik ken vrouwen wiens woonsituatie erop vooruitging, vrouwen die werk vonden.’ Vakantie kan mensen de kans geven te groeien, en dat zouden hulpverleners en OCMW-raadsleden beter moeten begrijpen, vindt Anna. ‘Een mama vertelde me onlangs dat ze dat envelopje in haar handtas bewaart. Tijdens een sollicitatiegesprek kon ze terugvallen op de complimenten die ze tijdens een vakantie kreeg.’

“Vakantie kan mensen groeikansen geven, en dat zouden hulpverleners en beslissers beter moeten begrijpen.” – Anna Missinne

Nieuwe relaties aangaan

Tegenover mij zit Jacqueline. Ze is stil, maar betrokken op wat er aan de tafel omgaat. Met haar dochtertje van 11 woont ze op een klein appartementje. ‘Hier heeft mijn kind alle ruimte. Ze kan hier veilig spelen. En ik vind hier nieuwe vrienden.’ Jacqueline glimlacht. Ze spreekt Engels, maar taal lijkt geen punt om contact te maken met haar reisgezelschap. ‘Een mens moet er soms gewoon even tussenuit kunnen. Het draait allemaal om mensen ontmoeten en relaties opbouwen’, vertelt ze.

Ontmoeten, samen vakantie beleven vinden ze belangrijk bij Stapke in de wereld. ‘Familiaal, kleinschalig en warm moet het zijn. En divers: we willen heel verschillende mensen met elkaar verbinden’, zegt An-Katrien De Weer, mede-initiatiefnemer van de vereniging. Haar man en drie zonen zijn intens betrokken bij de vakanties. ‘Het zit goed in ons leven. We hebben geen overschot, maar we komen rond. Ons inzetten voor Stapke in de wereld is voor ons ook een stapke in de wereld. We ontmoeten mensen en doen samen dingen die we anders nooit zouden doen.’

Van schoonheid genieten

In een hoekje van de ontspanningsruimte beschildert één van de vakantiegangers de snoetjes van kinderen. Het was zeven jaar geleden dat ze nog met vakantie kon. Ze geniet. De meeste vrouwen kregen van haar ook een kleurrijke bloem op hun gezicht. Schoonheid vanbinnen wordt benadrukt met een authentiek kunstwerkje op hun wang en slaap.

Energie vinden

De knuffels, complimenten, geschenkjes en kleurrijke snoeten doen hun werk. Martha straalt. Ze is hier samen met haar dochter Yasmina en kleinzoon.
‘Een mens moet af en toe eens kunnen weggaan, frisse lucht opsnuiven’, zegt Yasmina.
‘En nieuwe familie vinden,’ knikt Martha, ‘want dat is het hier: nieuwe familie.’
‘Het maakt dat je gegrond kunt blijven’, zegt Yasmina. Ze kijkt haar moeder aan. ‘We krijgen hier terug energie hé ma.’

Amour!

Een van de vrijwilligsters legt haar handen op Yasmina’s schouders. Een prachtige groene bloem contrasteert schitterend op haar donkere huid. Mediatrice, heet ze. Prachtige naam, vinden we allemaal. Bemiddelaarster. Mediatrice draagt haar naam met een brede glimlach.

We verwonderen ons over hoe namen zo opvallend mooi bij mensen kunnen passen. ‘Er is ook een vrouw mee die Hati heet, en haar man noemt Flamur.’, zegt iemand. ‘Flamour, amour’, mijmeren we. Dat is zo mooi. Dat is liefde. We lachen.

_{Fotografie: Robert Boons}

In gesprek met

Stapke in de wereld werkt vanuit en voor mensen uit Herent en omgeving. De vereniging is aangesloten bij Welzijnsschakels en door Toerisme Vlaanderen erkend als sociaal toeristische vereniging.

Het verhaal van Stapke in de wereld is opmerkelijk. Het is een initiatief van gewone mensen die geloven in de emanciperende kracht van vakantie. Amper een jaar nadat de vzw werd opgericht, slagen de initiatiefnemers erin in één jaar zeven vakanties te organiseren voor mensen die dapper rondkomen met een te klein budget: een kinderkamp, een meidenkamp, een fietskamp voor tieners, een moeder-kindvakantie, een vader-kindvakantie en twee gezinsvakanties.

De vrijwilligers van Stapke in de Wereld bezoeken elk gezin persoonlijk en knopen hartelijke relaties aan. Anna Missinne (foto): ‘Als je wil kunnen geven op basis van gelijkwaardigheid, dan moet je vrienden worden met mensen. Dat is een hele omweg, maar wat een voorrecht is het toch om het verhaal van mensen te mogen beluisteren.’ 

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

In zorgregio Antwerpen loopt een vakantie-experiment voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Voorlopig nog voorzichtig zoekend en op kleine schaal. Het vraagstuk is relatief nieuw en gevolg van recente ontwikkelingen in de psychiatrische zorg: minder bedden in ziekenhuizen, meer zorg middenin de maatschappij. En omdat het allemaal zo nieuw is, moet de samenleving zich daar nog op organiseren, zo blijkt. Ook op vlak van vrijetijdsbeleving en vakantie. Al is het aanbod aan drempelverlagende vakanties voor de meest diverse doelgroepen al goed uitgebouwd, toch lijkt een extra brug naar deze mensen nodig.

We praten erover met Dorien Dierckx en Jolien Legrand. Zij zijn ‘vrijetijdstrajectbegeleider’ voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.

Jullie opdracht is ‘vrijetijdsbegeleiding voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.’ Waarom is dat nodig?

‘Mensen die na een periode van psychische ziekte uit een ziekenhuis of instelling weer in de samenleving komen, verloren vaak hun werk en sociale relaties. Dat weer opbouwen, op een moment dat je je nog kwetsbaar voelt, is lastig. Wij zoeken dan naar activiteiten die ze graag willen doen, zodat ze mensen kunnen leren kennen en dingen doen die ze fijn vinden.

In de zomer liggen veel van die activiteiten stil. Cursussen, tekenschool of het ontmoetingshuis zijn gesloten. En dan – meestal pas op dat moment - ontstaat de vraag naar vakantie. Ze willen er dan ook even tussenuit, even weg zijn uit hun dagelijkse milieu. Het blijkt in praktijk niet simpel om de juiste vakantieformule te vinden. Ofwel zijn de mensen te laat om in te schrijven, is het aanbod te duur, ofwel klopt de setting of de samenstelling van de vakantiegroep niet voor hen.’

Leg eens uit...

‘Vaak vinden mensen met een psychisch kwetsbaarheid het moeilijk om lang vooraf een vakantie te plannen. In de winter al nadenken over wat ze in de zomer willen doen is lastig, omdat ze maanden van tevoren niet kunnen inschatten hoe ze zich dan zullen voelen.

Bovendien zijn vele psychisch kwetsbare mensen eenzaam. Hun netwerk is meestal flink gekrompen en daardoor hebben ze niemand met wie ze op reis kunnen. In groep reizen lost dat op, maar het aanbod past nog niet goed. Ze kunnen mee met vakanties van het ziekenfonds, maar voelen zich niet aangetrokken om deel te zijn van een groep mensen met een mentale of fysieke beperking. Er is wel een mooi aanbod aan buitenlandse groepsvakanties, maar die zijn vaak duurder dan ze zich met hun ziekte-uitkering kunnen permitteren.

"Nogal wat psychisch kwetsbare mensen zijn eenzaam. In groep reizen lost dat op, maar het aanbod past nog niet helemaal.'

Vroeger organiseerden gespecialiseerde instellingen zelf reizen, maar sinds de beleidskeuze om psychisch kwetsbare mensen minder achter gespecialiseerde muren en meer in de samenleving zorg te bieden, is ook de aandacht en budget voor vakantie gekrompen. We zitten nog in die overgangssituatie, de maatschappij is er nog niet helemaal op georganiseerd. Het heeft allemaal wat tijd nodig.’

Begrijpelijk, maar je zult maar tussen twee stoelen vallen natuurlijk. Jullie broeden op oplossingen?

‘Ja, botsend op wat allemaal niet kon, wilden we bekijken of we iets in beweging konden krijgen. Niet op ons eentje, maar samen met bijvoorbeeld ziekenfondsen. In onze contacten daarover zien veel goede wil, en ook onzekerheid. Dat is logisch, want de psychiatrie is altijd een vrij gesloten wereld geweest. Vakantie-organisatoren moeten die wereld nu eerst een beetje leren kennen. Uiterlijk zie je niets aan de mensen, de kwetsbaarheid zit vanbinnen. Omgaan met iemand die herstelt van een depressie is anders dan met iemand die zich in een rolstoel verplaatst. We merken dat organisaties en vrijwilligers daarover nog met veel vragen worstelen.’

Wat is jullie boodschap voor organisatoren en vrijwilligers die dat willen oppakken?

‘Ten eerste: bied duidelijkheid. Mensen hebben er behoefte aan te weten wat ze gaan doen, hoeveel tijd ze zelf kunnen invullen, wie er meegaat, wat het precies gaat kosten. Ten tweede: mensen moeten zich kunnen terugtrekken als het hen wat teveel wordt. Dat is voor begeleiders soms moeilijk te begrijpen, en net dat begrip is een grote geruststelling voor onze mensen. Ten derde: goed doseren van prikkels. Teveel prikkels is niet goed, maar teveel structuur neigt naar betutteling en dat is niet nodig. En ten vierde: omwille van medicatie voelen veel mensen zich niet fit genoeg om zich in actie te storten. Actieve vakanties zijn bij onze mensen niet zo populair.’

Zit de eerste aangepaste vakantie voor mensen met een psychische kwetsbaarheid eraan te komen?

‘Met twee ziekenfondsen onderzochten we of we een proefvakantie konden opzetten. Eén ervan, het VFG, gaat ermee door. Zij organiseren en begeleiden de vakantie. Wij leggen de brug tussen hen en onze mensen. Voorbereidend aan de vakantie geven wij vorming aan de vrijwilligers die mee op vakantie gaan: om hen inzichten en tips mee te geven.

Drie dagen vakantie ‘Rust aan de Kust’ gaan in augustus door in Oostduinkerke. De nadruk zal liggen op ontspanning. Om de mensen de kans te geven elkaar te leren kennen, gaat de groep vooraf al een dag samen op uitstap naar Lokeren. ’t Is een experiment. Na de vakantie zien we hoe we ermee verder kunnen.’

Hoe willen jullie het graag zien evolueren?

‘In eerste plaats: dat het een heerlijke vakantie wordt voor de mensen. En dat die ervaring een aanmoediging mag zijn voor VFG om iets als een draaiboekje te maken voor toekomstige vakanties. Dat het geleidelijk kan groeien en dat er meer aandacht komt voor deze doelgroep. Dat hoeft zeker niet allemaal via exclusief op hen gerichte vakanties, maar het is alvast een aanzet.

Vraag is: welke vakantieorganisaties willen zich hier in de toekomst voor gaan inzetten? Hoeveel ondersteuning hebben ze daarbij nodig? Hoe kunnen we dat betaalbaar houden voor de mensen en de organisatoren? Daar willen we dit najaar samen rustig bij stilstaan.

"Als er vakantieorganisaties zijn die een aanbod voor psychisch kwetsbare mensen willen ontwikkelen, mogen ze zich melden. Wij denken graag mee!"

Want ook voor mensen met een psychische kwetsbaarheid is vakantie geen luxe. Ze krijgen op vakantie kansen om tussen gewone mensen te zijn, gewone dingen te doen en hun gevoel van zelfwaarde weer op te bouwen.’

In gesprek met

Dorien Dierckx en Jolien Legrand zijn beide vrijetijdstrajectbegeleider voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ze zijn respectievelijk verbonden aan begeleidingsdiensten De Vliering (Boechout) en De Link (Mortsel) en werken vanuit het buurtwerk Posthof in Berchem en Het Pleintje in Deurne-Zuid.

‘We zijn dus allebei deels ook buurtwerker, en combineren dat met extra aandacht voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. En dat is goed zo, want we willen geen aparte categoriale werking opzetten. We willen mensen in hun eigen buurt helpen een sociaal netwerk op te bouwen.’

In samenwerking met VFG, en met de steun van Vakantieparticipatie, werken ze aan een proefvakantie voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.

Neergepend door

Lisa Coppin, nieuw(s)maker voor het netwerk Vakantieparticipatie. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

Een kampvuur, dat is gezelligheid ten top, samenzijn, verhalen vertellen en liedjes zingen. Op vakantie met Pirlewiet vzw, nam Stefaan Van Caeneghem het initiatief om zelf een kampvuur te bouwen, en stak daardoor de lont aan voor een heel bijzondere avond.

‘Het begon een beetje voor mezelf, uit nostalgie naar mijn jaren in de scouts. Een vuurtje maken, dat zit er bij de scouts gewoon in,’ vertelt Stefaan, 43 en vader van zes kinderen. ‘De andere vakantiegangers kwamen er al gauw bij zitten. Sommige kinderen hadden nog nooit zo een groot kampvuur gezien. Die kinderen zien genieten en de gezelligheid voelen, dat deed plezier.'

'Het was zo een succes, dat we de dag nadien nog een vuur maakten voor de allerkleinste kinderen, want die waren tijdens de eerste kampvuuravond al in bed.”

Ook Jacques, vrijwilliger bij Pirlewiet vzw, herinnert zich de sfeer van die avond nog goed. ‘Het was alsof er één groot gezin rond het kampvuur zat. Iemand had ook een gitaar mee gebracht, we vertelden verhalen en een vrouw uit een ander land zong die avond ook een liedje in haar taal. Niemand begreep waar het over ging, maar dat was niet erg.’

Het kampvuur was niet gepland, maar werd door de begeleiders van Pirlewiet wel gewaardeerd. Jacques is trots dat die mensen zo’n open houding hebben, dat ze het initiatief van vakantiegangers verwelkomen. Jacques is al zes jaar vrijwilliger bij Pirlewiet-vakanties. Met veel mooie herinneringen als gevolg. ‘Een open hart krijg je daarvan, van de gesprekken, van de mensen die je leert kennen,’ zegt hij. Hij kan het iedereen aanraden om ook vrijwilliger te worden.

Kampvuurmaker Stefaan wil nu ook vrijwilliger worden bij Pirlewiet.

‘Ik heb veel geleerd bij de scouts en in de laatste jaren ben ik veel geholpen door verschillende organisaties in Dendermonde. Nu wil ik eens iets terug geven!’

Wil je zelf ook een kampvuur maken? Informeer eerst of dat mag. Ook de brandweer moet akkoord gaan. Te veel wind, onweer en bomen dichtbij moet je natuurlijk ook vermijden, weet Stefaan te vertellen.

Jacques hoopt op het volgende vakantiekamp weer een vuur te kunnen maken. “En als het niet kan, dan is samen zingen op zich al leuk!”

In gesprek met

Stefaan, 43 en vader van zes kinderen.

Neergepend door

Griet Bouwen is Storyweaver voor het netwerk Iedereen Verdient Vakantie. Ze houdt van een hartelijk gesprek en stelt graag vragen die een verschil maken. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.

In vakantiecentrum De Lombarde is ‘Toerisme voor Allen’ een werkwoord. Ze bieden een warme sfeer waar iedereen zijn batterijen kan opladen. ‘We zullen onze kortingen voor kwetsbare groepen blijven bieden, ook nu de economische situatie wat minder goed is,’ benadrukt Guy Noldus, al zeven jaar directeur van De Lombarde. Die continuïteit vindt hij belangrijk: ‘Vakantie is een basisrecht voor iedereen.’

Aanbod handhaven ondanks de crisis

‘De inspanningen die de overheid en vakantiemakers leveren om financieel kwetsbare mensen vakantie te gunnen, zijn broodnodig,’ vindt Guy Noldus: ‘Zonder kortingen op de normale kostprijs, kunnen deze mensen gewoonweg niet met vakantie. De uitdaging voor ons en voor de overheid is om in dit minder gunstige economische klimaat het aanbod minstens te handhaven. Wij verbinden ons daar in elk geval toe. Later, als de economische toestand verbetert, kan er aan uitbreiding van het aanbod gedacht worden.’

‘De inspanningen die de overheid en vakantiemakers leveren om financieel kwetsbare mensen vakantie te gunnen, zijn broodnodig.'

Batterijen opladen in verzorgde accommodatie

‘Vakantie is ontzettend belangrijk,’ zegt Guy Noldus: ‘We maken kennis met een nieuwe omgeving en nieuwe mensen en kunnen onze dagelijkse sleur even opzij zetten. Als we in een aangename, verzorgde accommodatie terecht komen, kunnen we ontspannen en nieuwe contacten leggen. Zo kunnen de batterijen opgeladen worden. Dat heeft iedereen nodig, zeker ook mensen die het al wat zwaarder hebben.’

Warme sfeer bevordert contacten

‘Door het buitenleven in ons vakantiecentrum, leren onze gasten elkaar snel kennen. Deze zomer was het prachtig weer en dat zorgde voor een extra warme sfeer. Ik heb gezien dat mensen er samen op uit trekken naar het strand of voor een bezoek aan de omgeving. De kinderen spelen samen of ze kletsen gezellig op een terrasje, voor hun tent of vakantiewoning,’ vertelt Guy Noldus.  Ook tijdens de talrijke activiteiten die de Lombarde in de zomermaanden organiseert, worden banden gesmeed. Jong en oud, mensen met en zonder fysieke beperkingen en van alle sociale achtergronden en culturen ontmoeten elkaar bij bingo, een optreden of een fietstocht.

‘Zonder onderscheid. Niemand weet wie via Vakantieparticipatie komt en wie niet. We vinden het belangrijk dat er geen etiketten geplakt worden.’  

Reservering faciliteren zodat niemand uit de boot valt

Vakantiegangers die via vakantieparticipatie boeken, krijgen bij De Lombarde korting op de vakantiewoningen in het voor- en najaar en tijdens de eerste en laatste week van de vakantie. ‘We merken dat sommige mensen de weg naar het boekingssysteem van vakantieparticipatie niet vinden en daarom uit de boot vallen. Dat is spijtig. Misschien kan daar iets rond ondernomen worden.’

In gesprek met

Guy Noldis is de directeur van vakantiecentrum 'De Lombarde'.

Neergepend door

Lisa Coppin, nieuw(s)maker voor het netwerk Vakantieparticipatie. Heb je zelf een verhaal dat je graag deelt? Contacteer onze redactie en zet je verhaal kracht bij.